استفاده از سوخت ال ان جي در شناورها افزایش می یابد

استفاده از گاز طبيعي به علت مقررات سخت‌گيرانه زيست‌محيطی و قيمت ارزان‌تر روزبه‌روز در بين شرکت‌های بزرگ کشتيراني خصوصاً حمل کانتينر مقبوليت بيشتري پيدا مي‌کند. بنابه آمار منتشره از سوي Shipping World LNG در مارس 2017 بيش از 200 کشتي با سوخت گاز مايع فعال و يا در ليست سفارش قرار داشتند.

در اين ارتباط شرکت کشتيراني CMA  فرانسه  ساخت 10 فروند شناور کانتينربر 18 هزار TEU، با سوخت LNG  را به شرکت کشتي‌سازي هيونداي سفارش داده است.

متان ساده‌ترين الکان با فرمول ₄ CH اولين زنجيره از هيدروکربن‌هاي آلکان‌ها با فرمول کلي  2+ C_n H _n2 بيش از 96 تا 99 درصد تشکيل‌دهنده گاز طبيعي است که به ‌طور آزاد در طبيعت وجود دارد. گاز متان در دمای منهای 161 درجه در فشار متعارفی تبديل به مايع با وزن مخصوص حدود 458 گرم در ليتر مي‌شود.

بر اساس آخرين گزارش سالانه منتشر شده توسط B.P، ايران با بيش از 33.5 تريليون مترمکعب گاز يعني 18 درصد از ذخاير گازي جهان داراي بيشترين گاز دنيا است. با توجه به فرايند مايع‌سازي، گاز LNG  گازي کاملاً خالص است. اين گاز به علت نگهداری در شکل مايع قابليت انفجار ندارد لذا براي حمل و نگهداري امن است و از آنجايي که دماي نقطه‌جوش آن پايين است در صورت بروز حادثه، به علت تبخير مشکل آلودگی دريا را ندارد. گاز متان از گازهاي مخرب گلخانه‌ای است و تقريباً از اين منظر مضر به نظر مي‌رسد. بر اساس تحقيقات انجام شده توسط محققان، نشت گاز متان در هوا بسيار مخرب‌تر از گازکربنيک (تقريباً 84 بار بيشتر) است ولی سوختن گاز متان توليد آب بيشتری نسبت به ديگر سوخت‌هاي فسيلي دارد.

 مشکلات لجستيکي سوخت  LNG

يکي از عمده‌ترين عوامل بازدارندگی در استفاده از LNG به عنوان سوخت در شرايط فعلي، نبود بنادر بانکرينگ است. کره‌جنوبي با تأسيس اولين ايستگاه بانکرينگ LNG در کره‌جنوبي در اين راه پيشرو است و در حال حاضر رقابت تنگاتنگي بين امارات و عمان براي ايجاد سايت سوخت‌رساني گاز در خاورميانه در جريان است. ناگفته نماند بر اساس گزارش شل به نقل از مؤسسه DNV-GL در سال 2017 ايستگاه‌هاي سوخت‌رساني گاز مايع در ژاپن، چين، شمال غربي استراليا، شمال نروژ، اروپاي شمالي، جنوب فرانسه، جنوب (خليج مکزيک) و جنوب شرقي آمريکا داير بود البته اين ايستگاه‌ها در ابعاد کوچک و براي مصارف داخلی هستند!

در اين ميان چيني‌ها نيز علاقه‌مند به ايجاد بندر LNG  در بندر گواتر پاکستان هستند تا گاز به مناطق غربي چين برسد.

ناگفته نماند بزرگ‌تر شدن کشتي‌هاي حمل کانتينر و محدود بودن بنادر براي پهلوگيري اين مگاشناورها، هزينه کردن براي تأسيس بانکرينگ را قابل توجيه کرده است.

 بنادر بانکرينگ در منطقه

در يک گـــزارش مطالعــاتي که در نشـــريه  Yearbook 31 Ocean به چاپ رسيده است اساتيد دانشگاه بنولوکس، با توجه دادن مخاطبان به ضرورت مصرف سوخت‌هاي با سولفور کم به مقايسه دو بندر دبي و صحار در عمان به علت تردد حجم بالاي کانتينر به اين دو بندر با ذکر اقدامات ابتدايي، معايب و محاسن دبي، با سنگين‌تر ارزيابي کردن کفه به سود دبي تبليغ کرده‌اند. در حال حاضر رقابت شديدي بين دو بندر دبي و صحار عمان براي تأسيس اولين بندر بانکرينگ LNG در جريان است.

انتخاب دبي براي تأسيس سايت LNG بسيار هوشمندانه بوده و اين بندر به اتفاق بندر فجيره، امارات را به قطب بزرگ و تأثيرگذار در بانکرينگ دنيا تبديل خواهد کرد.  

يکي از معايب بنادر فجيره و خورفکان به عنوان بنادر سوخت‌رسان که به علت عدم وجود رقيب، پنهان مانده است، دور بودن حدود 65 مايل از خط اصلي کشتيراني بين خليج‌فارس، اروپا و آسياست که به علت تحميل شدن يک مسير 170 مايلي همواره هزينه اضافي به شرکت‌هاي کشتيراني تحميل مي‌شود. اين ضعف درباره بندر چابهار و تا حدودي بندر جاسک هم صادق است. در اين بين دو بندر سيريک در جنوب ميناب با فاصله 20 مايلي و سلخ با فاصله 6 مايلي از مسير اصلي کشتيراني بين‌المللي، داراي مزيت مکاني ويژه‌اي هستند.

ذخاير گازي ايران و عضويت فعال آن در اُپک گازي و نياز به بهره‌برداري هر چه بيشتر از منابع گازي خصوصاً ميادين مشترک توليدLNG ، اين کشور را به بزرگ‌ترين مرکز سوخت‌رساني LNG تبديل مي‌کند.

به اين ترتيب توجه به امکان‌سنجي بنادر ايراني مانند سلخ در جنوب جزيره قشم، بندر سيريک در دهانه درياي عمان و برنامه براي بندر صادراتي جاسک ضروري است.

 بندر جاسک

اين بندر در کناره درياي عمان يکي از بنادر استراتژيک مورد توجه دولت ايران براي صادرات مواد نفتي و رونق منطقه اقتصادي و امنيت کشور است. در دولت يازدهم قرار بود طرح‌هايي در سه بخش شامل: لوله‌کشي انتقال مواد نفتي از منطقه گوره در استان بوشهر به جاسک، ساخت مخازن ‌ذخيره‌سازي و ايجاد بندر صادراتي و نصب چهار واحد SPM براي صادرات تعريف شود. در همين راستا رئيس‌جمهور در زمان معرفي وزراي دولت دوازدهم از سوي وزير نفت وعده اجراي طرح و تبديل اين بندر ماهيگيري به بندر ثانويه صادرات را به ‌عنوان اهداف مهم دولت از طريق مجلس به ملت داد.

در اين راستا شرکت نفت با دعوت از شرکت‌هاي داخلي و بين‌المللي، مناقصه ساخت مخازن ذخيره مواد نفتي به ميزان 10 ميليون بشکه با ساخت 10 مخزن 500 هزار بشکه‌اي و تأسيسات جانبي شامل: ژنراتور دو مگاوات و جاده‌سازي و ... را انجام داده و در حال بررسي توانايي‌هاي برنده مناقصه است. قرار است مناقصه دوم براي توليد 20 ميليون بشکه نيز در دستور کار باشد. از ديگر تأسيسات، ايجاد يک واحد پالايشگاه، آب‌شيرين‌کن و مهم‌تر از همه انشعاب از خط لوله گاز و تلمبه‌خانه براي انتقال گاز به عمان است.

 بندر سيريک

بندر سيريک در کرانه درياي عمان قرار دارد و اگر چه بکر است ولي با توجه به سياست‌هاي سازمان بنادر و دريانوردي و وزارت نفت براي احداث بندر نفتي جاسک و امکان حضور شرکت‌خصوصي داراي شرايط مناسبي براي بانکرينگ LNG است.

 بندر سلخ

اين بندر در سواحل جنوبي جزيره قشم با مصوبه سال 1373 هيئت دولت به ‌عنوان قطب عمده سوخت‌رساني در خليج‌فارس تعيين گرديد که شرکت ستاره قشم براي اين مقصود تأسيس شده است.

سيستم بانکرينگ بخشي از زنجيره تأمين دريايي است و صرفاً محدود به سوخت نیست. براي اجراي طرح موسوم به اکوسيستم زنجيره تأمين، داشتن امکاناتي مانند آب و روغن دريايي و تدارک قطعات و ملزومات و مواد خوراکي را نيز لازم است.

 توليد و زنجيره تأمين LNG

مطالعات موجود نشان مي‌دهد امکان تأسيس يک ايستگاه مايع‌سازي گاز طبيعي LNG به ظرفيت 7.5 ميليون تن براي تأمين بانکرينگ سوخت و صادرات LNG در کشور به خوبي مهياست. در اين ارتباط مي‌توان با ترغيب شرکت‌هاي خارجي آسيايي و اروپايي علاقه‌مند براي مشارکت در ايجاد تأسيسات LNG همانند تأسيساتي که در جزيره ساخالين در شرق روسيه ايجاد شده است در ايران نيز تأسيسات LNG را راه‌اندازي کرد.

به لحاظ تغذيه خطوط براي تبديل به LNG کافي است به بندر سيريک در مسير خطوط لوله‌هاي نفتي و گازي آتي به بندر جاسک که خود قطب آينده صادرات نفتي ايران در خارج از تنگه‌هرمز است، توجه کرد. همچنين بندر سلخ در نزديکي خط لوله گاز/ ميعانات از منطقه جزيره هنگام به پالايشگاه گورزين در شمال جزيره قشم همچنين خط لوله هفتم گاز به منظور انتقال گاز به هند از طريق پاکستان موسوم به خط لوله صلح نيز از نزديکي سيريک و از چند کيلومتري بندر سلخ مي‌گذرد.

 آينده‌نگري

استفاده از فرصت‌ها يکي از ويژگي‌هاي هر سازماني است. تجربه نشان داده است که به سازمان بنادر و دريانوردي و يا شرکت نفت نمي‌توان اميدوار بود. به اين ترتيب به نظر مي‌رسد اگر شرکت‌هاي کشتيراني تمايلي به استفاده از گاز LNG دارند بايد خودشان پيش‌قدم شوند.

مهندس علی فرخنده

کارشناس سوخت و کشتیرانی