نگاهی دوباره به حادثه انسداد کانال سوئز

بیست و سوم مارس ۲۰۲۱ (سوم فروردین ۱۴۰۰) خبر انسداد کانال سوئز از سوی خبرگزاری‌ها باعث شد تا بار دیگر توجه‌ها به صنعت بزرگ و راهبردی حمل و نقل دریایی معطوف شود.
اتفاق فوق‌الذکر به علت به گل نشستن کشتی عظیم‌الجثه Ever Given داخل کانال سوئز حادث شد.
به گل نشستن کشتی به خودی خود، اتفاقی دور از ذهن نیست و سالانه به علل گوناگون از قبیل: اشتباهات فردی، خرابی سیستم‌های ناوبری، شرایط آب و هوایی و ... چنین حوادثی در صنعت دریانوردی اتفاق می‌افتد.
اما این بار قضیه متفاوت بود؛ اهمیت حادثه آنجا مشخص می‌شود که بدانیم تقریباً ۱۲ درصد تجارت جهانی از طریق عبور از کانال سوئز صورت می‌گیرد که عملاً این کانال آبی را به یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین آبراه‌های دریانوردی جهان تبدیل می‌کند. (کانال سوئز دریای سرخ را به مدیترانه متصل می‌کند).
اما در روز حادثه چه اتفاقی افتاد؟
صبح روز سه‌شنبه مورخ ۲۳ مارس ۲۰۲۱ (سوم فروردین ۱۴۰۰) کشتی کانتینری غول‌پیکر ژاپنی (Ever Given) با پرچم پاناما، به طول ۳۹۶ متر و عرض ۵۹ متر، مقدار بار ۲۲۴ هزارتن و خدمه هندی با گرفتن دو راهنما (Pilot) وارد کانال شد. گزارش‌های هواشناسی سرعت باد را در حدود ۵۰ کیلومتر بر ساعت نشان می‌داد.
 سرعت باد شدید، گرد و غبار و همچنین اثر دیواره‌های کانال (Bank effect) کنترل ناوبری کشتی را دشوار کرده بود و موجب حرکت نوسانی کشتی در کانال شد. نهایتاً در ساعت ۰۵:۴۰ به وقت محلی کشتی توانایی خود را در کنترل مسیر از دست می‌دهد و با حدود سرعت ۱۳ گره دریایی به صورت عرضی داخل کانال به گل نشسته و به طور کامل باعث انسداد کانال می‌شود.
در گزارش‌های اولیه گمان بر این بوده است که قطعی برق کامل (Blackout) بر روی کشتی (قبل از حادثه) اتفاق افتاده است، اما همان روز طبق اعلام مالک کشتی، هرگونه قطعی برق و خرابی موتور و ماشین‌آلات کشتی رد شده است.
عوامل زیادی در حادثه فوق می‌تواند دخیل باشند که از مهمترین آن‌ها می‌توان به خطای انسانی اشاره کرد هر چند هنوز برای تحلیل دقیق علت حادثه بسیار زود است و باید بازرسی‌های دقیق‌تر و گزارشات جامعی از حادثه انتشار پیدا کند تا بتوان با قطعیت علت حادثه را بیان کرد.
گروه نجات و شناورسازی مجدد کشتی، با اتکا به ۱۴ یدک‌کش و لایروب قدرتمند و استفاده از مد کامل دریا سرانجام موفق شدند پس از گذشت شش روز تلاش شبانه‌روزی و جابه‌جایی بیش از ۳۰ هزار مترمکعب گل و لای، کشتی را از دیواره‌های کانال جدا سازند و باعث بازگشایی کانال شوند.
در طول این شش روز بیش از ۳۵۰ کشتی برای عبور از کانال سوئز در لنگرگاه ورودی‌ها منتظر ماندند که عبور آن‌ها روز‌ها طول خواهد کشید. تأثیر این حادثه دست‌ِکم تا هفته‌ها در زنجیره تأمین کالا باقی خواهد ماند و رساندن طیف وسیعی از قطعات و مواد اولیه به تأخیر خواهد خورد.
یافته‌های نشریه لویدزلیست نشان می‌دهد مسدود شدن کانال، حمل روزانه محموله‌هایی به ارزش نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار را متوقف کرد به عبارتی در هر ساعت ۳/۳ میلیون‌تن کالا به ارزش ۴۰۰ میلیون دلار امکان جابه‌جایی نداشته است. این رقم برای هر دقیقه ۶/۷ میلیون‌دلار است.
به گفته شرکت بیمه آلیانس آلمان مسدود شدن کانال هفته‌ای بین ۶ تا ۱۰ میلیارددلار به تجارت جهانی خسارت می‌زند و رشد آن را ۲/۰ تا ۴/۰ کاهش می‌دهد.
البته هزینه‌های جانبی تحمیل شده به دو مورد فوق باید اضافه شود، شرکت‌های واسطه که در زمینه کشتیرانی فعالیت دارند اذعان داشته‌اند که اجاره بعضی کشتی‌های باری برای حمل کالا "به یا از" آسیا و خاورمیانه با افزایش ۴۷ درصدی به ۲/۲ میلیون‌دلار رسیده است.
تمام این آمار نشان دهنده نقش بی بدیل حمل و نقل دریایی در اقتصاد جهانی است.
تهیه و تنظیم: موسسه آموزشی کشتیرانی