خوب است؛ اما به شرط ایجاد آمادگی برای مشارکت بین المللی

اوائل خرداد ماه سال جاری سران سه کشور ایران، هند و افغانستان موافقتنامه تاسیس گذرگاه حمل و نقل بین المللی چابهار را امضا کردند تا افقهای تازه ای پیش روی تجارت منطقه گشوده شود. این موافقتنامه می تواند اقتصاد در حال رشد هند را در رقابت با رقبای دیرینه و حالا متحدش، چین و پاکستان یاری رساند. هند حالا می تواند امیدوار باشد که بازارهای خاورمیانه، آسیای میانه و شرق اروپا را از مسیر چابهار و ایران و در مشارکت با افغانستان در اختیار خواهد داشت. افغانستان هم امیدوار است در تنشی دائمی که با پاکستان دارد درگاهی مطمئن برای ترانزیت کالای مورد نیاز خود از طریق ایران یافته باشد. همزمان ایران هم به دنبال عملیاتی کردن پتانسیل هایی است که سال ها در شرق کشور معطل مانده اند. اما حالا وضعیت چگونه است؟ آیا چابهار آماده پذیرایی از این همه امید هست؟ آیا در پسکرانه این بندر کشور ما آمادگی لازم را برای یک مشارکت بین المللی بزرگ را دارد؟ وضعیت هندوستان چطور است؟ اینها پرسش هایی است که دکتر حمیدرضا برادران شرکاء در گفتگو با مانا به آنها پاسخ داده است. وی اقتصاددانی برجسته است که در کارنامه پربار خود ریاست دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، معاونت اقتصادی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را دارد. دکتر برادران شرکاء دانش آموخته رشته اقتصاد دانشگاه فلوریدا آمریکاست.                                                                                                                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                            

- این قرارداد و تاثیرات اقتصادی آن بسیار مهم است. اما من برآوردی از میزان آمادگی خودمان را در اجرای این قضیه ندارم. چون متاسفانه کشور ما در حال حاضر امکانات لازم را برای بین المللی شدن در اختیار ندارد. به عبارت دیگر ما هنوز برای همکاری های بزرگ بین المللی در حوزه اقتصاد آماده نیستیم. همکاری با شرکای خارجی به سازوکار ویژه ای نیازمند است. مراودات مالی، پولی و بانکی بین طرفین باید براساس یک نظام از پیش تعریف شده صورت بگیرد. مثلا در زمان بروز چالش های احتمالی باید دو طرف بر اساس یک سازوکار تعریف شده بتوانند اختلافات را حل و فصل کنند. به هر حال وقتی شما می خواهید موسسات مالی بین المللی را در کشور پذیرا باشید و میزبانی کنید باید از قبل سازوکار، سیستم و کدهای مورد نیاز را برای این استقرار و میزبانی فراهم کنید تا اطمینان خاطر در سرمایه گذار خارجی بوجود بیاید و از هر نظر زمینه فعالیت وی آماده شود.                                                                                                                                                                                          

 - تا آنجا که من می دانم موقعیت جغرافیایی بندر چابهار یک موقعیت ممتاز است و پتانسیل های خوبی در آنجا وجود دارد که باید بالفعل شود. اما راه حل چیست؟ در گام اول باید از تجربه دیگران در زمینه سرمایه گذاری خارجی استفاده کنیم. در حال حاضر دوبی دارای سه مرکز مهم در زمینه های مختلف است که ما بنا به موقعیت مناسب بندر چابهار به خوبی می توانیم آنها را در اینجا هم اجرا کنیم. یکی از این مراکز، مرکز عملی، تحقیقاتی و دانشگاهی است. مقامات دوبی موفق شده اند شعبات مختلف دانشگاه های معتبر جهانی را در آنجا ایجاد کنند. دومی مرکز تجاری است. این مرکز تمام تسهیلات لازم را برای امر تجارت ایجاد و فراهم می کند. سومین مرکز هم مرکز مالی بین المللی است. هم اکنون قریب به 400 موسسه مالی بین المللی در دوبی شعبه دارند. وجود این مراکز تسهیلاتی را فراهم می کنند برای یک سرمایه گذار تا بتواند دست به یک سرمایه گذاری مطمئن بزند. البته مزایای ایجاد این مراکز در چابهار قطعا محدود و محصور به همانجا نیست. کل کشور می توانند از این تسهیلات بهره مند شوند در عین حالی که کشورهای همسایه تا آسیای میانه هم از وجود چنین محلی متنفع خواهند شد. بنابراین ضرورت دارد که یک مرکز تجاری، مالی و دانشگاهی را در چابهار ایجاد کنیم که اگر چنین شود قطع یقین چابهار هم می تواند بزودی در ردیف مراکز مهم مالی دنیا مانند هنگ کنگ، سنگاپور و دوبی قرار بگیرد. این هم مستلزم این است که ما پیش از هر چیز سازوکار لازم را ایجاد کنیم. همانطور که پیش از این گفته شد در مراودات مالی و بین المللی کدهای ویژه ای وجود دارد که شما آنها را در قالب یک اساسنامه در آن مرکز می نویسید و تمام این مراودات را در آنجا مشخص می کنید، مبنا و شیوه رفع اختلافات را تعیین می کنید، ورود و خروج منابع و مراکزی که به عنوان شعبات این مراکز کالی فعال می شوند همگی باید در قالب کدهای مالی مشخص شده نوشته و تصویب شود و در اختیار فعالین اقتصادی قرار بگیرد. ما اگر اینطور عمل کنیم نه تنها هندی ها بلکه بسیاری دیگر از کشورها برای سرمایه گذاری به ایران می آیند. معنای دیگر این فرآیند نزدیک شدن ما به بازارهای بین المللی است.                                                                                                                                                                                                                  

                                                                                                                                                      

 - ما باید آمادگی لازم برای مشارکت بین المللی در اقتصاد را ایجاد کنیم. این اجتناب ناپذیر است. ما برای مدیریت اقتصادی دو راه پیش رو داریم یکی مراوده بین المللی و مشارکت در اقتصاد جهانی است و دیگری بسته نگاه داشتن اقتصاد است. به نظر می رسد مسئولین و نظام به این نتیجه رسیده اند که بسته نگاه داشتن اقتصاد دیگر به صلاح نیست. حالا هم در اجرای این روند تازه باید سازوکارهای لازم را فراهم کنیم. در واقع مادامی که مشارکت جهانی منافع ملی ما را حفظ می کند و تجارت با جهان برای ما امتیاز و فرصت ایجاد می کند باید به دنبال تامین امکانات لازم برای آن باشیم. من فکر می کنم که کلیت نظام به این باور رسیده که ارتباط اقتصادی با جهان اجتناب ناپذیر است. حالا هم مسئولین باید هر چه سریعتر در زمینه سازی برای این امر و ایجاد نهادهای مرتبط با آن عمل کنند. ما اگر به دنبال مشارکت با دنیا هستیم باید به سرعت قوانین و مقررات لازم را وضع کنیم و برای بین المللی شدن سیستم های مختلف بانکی، اداری و تجاری دست به کار شویم تا بتوانیم در این جهان پر تحول برای کشورمان نقش و جایگاهی قابل قبول را ایجاد کنیم. اما در مورد بخش دوم سوال شما باید بگویم که به هر حال هند در اقتصاد دنیا یک اقتصاد نوظهور محسوب می شود که هنوز در حال اصلاح نظام اقتصادی و سیاسی خود برای تطبیق با اقتصاد بین المللی است. آنها به لحاظ فن آوری نیز به پیشرفتگی کشورهای غربی نیستند هر چند که امکانات خوبی را در اختیار دارند. از سوی دیگر اما ما با هند دارای مشترکات فرهنگی و تاریخی بسیار طولانی هستیم. بر این اساس می توان انتظار داشت که هر دو طرف در سلایق خود دارای همگونی بیشتری باشند. در عین حال هندوستان دارای بازار بزرگی است که ما می توانیم با بالفعل ساختن تمام توانایی هایمان در زمینه کشاورزی، صنعتی و تجاری در آن مشارکت کنیم و از منافع آن بهره مند شویم. اما ما باید از طریق مناطق آزادی که در کشور داریم به دنیال جذب حداکثری تمام کشورهای برای تجارت باشیم و خود را تنها به یک کشور آن هم کشوری که خود در حال تجربه دوران گذار است محدود نکنیم.                                                                                                                                                                                                                                                                           

                                                                                                                                                 

                                                                                                                     

- به نظر من بخش های خصوصی و دولتی هر دو در ایران واجد توانمندی هایی هستند اما این توانمندی ها به تنهایی کفایت نمی کند. اما در مورد سرمایه گذاری خارجی باید مراقب بود که این سرمایه گذاری ها به انتقال تکنولوژی ختم شود. ما اگر امروز شاهد رشد سریع هند هستیم به واسطه این است که این کشور طی سه تا چهار دهه گذشته در مشارکت های بین المللی اصل انتقال تکنولوژی را در اولویت قرار داده است. دولت در کشور ما باید به نقش اصلی خود که همانا تسهیل گری فعالیت اقتصادی برای بخش خصوصی است برگردد. بخش خصوصی ما چون تجربه و توان بالایی ندارد حتما باید با مشارکت با طرف های توانمند خارجی در جهت رفع کمبودهای خود در زمینه های منابع، مدیریت، بازار، انتقال تکنولوژی و... اقدام کند. به عبارت دیگر، تنها راه توانمند شدن بخش خصوصی در کشور ما استفاده از سرمایه گذاری مشترک خارجی با شرط انتقال تکنولوژی است. همانطور که اشاره شد دولت در اینجا باید نقش تسهیل کنندگی را داشته باشد و زیرساخت های لازم را برای توسعه فراهم کند. بنادر ما هم باید تغییر نقش بدهند و از مرکزی تنها برای واردات به سکوهای صادراتی تبدیل شوند. بندر و منطقه آزاد چابهار حالا می توانند به جایی تبدیل شوند که نقش واقعی مناطق آزاد که همانا محل هایی برای رشد صادرات بود را بازیابی کنند. متاسفانه امروزه مناطق آزاد در ایران تنها درگاه هایی برای واردات آزاد کالا محسوب می شوند. علی ایحال پتانسیل طبیعی چابهار و موقعیت خاص آن یک مزیت مطلقی را ایجاد کرده که باید از آن به خوبی بهره برداری کرد.