جایگاه «چابهار» در اقتصاد آسیای مرکزی؛ انتظار همسایگان از بنادر ایران

به گزارش مانا به نقل از فارس، در نشست «ظرفیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ایران برای اتصال آسیای مرکزی به آب‌های آزاد» که با همکاری دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس، مؤسسه مطالعات راهبردی شرق و دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، بر اهمیت جایگاه بندر چابهار برای دستیابی آسیای مرکزی به آب‌های آزاد تأکید شد.

در این نشست «بختیار ایرگاشف» استاد فلسفه دانشگاه اورال و مؤسس موسسه مطالعاتی «معنا» گفت: کشور ازبکستان محصور در خشکی است و برای دسترسی به آب‌های آزاد باید از مرز‌های دو کشور عبور کنیم. در دوران شوروی سابق، ازبکستان به عنوان جزئی از قلمرو آن، از سمت شمال به مسیر‌های ترانزیتی بسیار خوبی دسترسی داشت. در طی ۳۰ سال استقلال این کشور، تلاش‌هایی برای راهیابی به مسیر‌های جدید از جمله مسیر ترانس خزر (قزاقستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه) صورت گرفته است.

وی ادامه داد: بنابراین برای ازبکستان مسیر‌های ترانزیتی و حمل‌و نقل برای صادرات و واردات اهمیت کلیدی دارد افتتاح مسیر‌های ترانزیتی جدید از طریق جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و سپس شبه قاره هند، سیاست‌های راهبردی کشور ازبکستان است.

ایرگاشف افزود: طبعاً کوتاه‌ترین مسیر دستیابی به آب‌های آزاد، مسیر جمهوری اسلامی ایران است. همزمان با تلاش ازبکستان برای دستیابی به بنادر جنوبی ایران، متقابلاً جمهوری اسلامی ایران نیز برای برقراری مسیر ترانزیتی تلاش کرده است.

این پژوهشگر ازبک ادامه داد: در سال ۱۹۹۶ میلادی تحولات مثبتی برای برقراری ارتباط با کشور‌های منطقه صورت گرفت که می‌توان به طرح ترانزیتی سرخس، تجن و ازبکستان اشاره کرد. بر اهمیت این طرح همین کافی است که ۷۰ درصد تمام پنبه محصول اصلی صادراتی این کشور از طریق بندرعباس صورت می‌گرفت.

وی یادآور شد: به این نکته باید اشاره کنیم که برای برآورده کردن نیاز کشور‌های آسیای مرکزی، دیگر بندرعباس به تنهایی جواب نمی‌دهد. برای همین ایران به پنج کشور آسیای مرکزی پیشنهاد داد که از بندر چابهار استفاده کنند. به نظر ما هم بندر چابهار دارای ظرفیت بالایی برای صادرات و واردات شمال و جنوب وجود دارد.

ایرگاشف افزود: بندر چابهار می‌تواند اساس بسیار مهمی برای صادرات و واردات کشور‌های آسیای مرکزی با شبه جزیره هند و حتی جنوب شرق آسیا شود. این بندر ظرفیت بسیار بالایی برای ارتباط مناطق اوراسیا و روسیه با بلاروس و کشور‌های عربی و آفریقایی دارد که باید در سال‌های نزدیک از ظرفیت آن استفاده خواهد شد.

این استاد دانشگاه در مورد سفر خود به بندر چابهار گفت: از نزدیک با ظرفیت و دورنمای رشد ظرفیت‌های بندر چابهار آشنا شدیم. من در مقالات خودم بر ضرورت مسیر‌های جدید از طریق جمهوری اسلامی ایران تأکید کرده بودم و اکنون بعد از ۲۶ سال از نزدیک از ظرفیت‌های دو زیرساخت مهم ایران در شمال شرق (سرخس) و جنوب شرق (چابهار) آشنا شدم.

وی افزود: به عنوان فردی که در حوزه حمل‌و‌نقل و آموزش آن فعالیت کرده و توسعه کشور‌های آسیایی را مورد بررسی قرار داده است، جمهوری اسلامی ایران در طی این ۴۴ سال جهش بزرگی در صنعت داشته است. از پیشرفت ایران در صنایع موشکی، ناتو و شیمیایی صحبت نمی‌کنیم که برای همه جهان آشکارا است.

ایرگاشف اظهار داشت: ظرفیت‌های گسترده صادراتی ایران در بازار‌های کشور‌های آسیای مرکزی ناچیز استفاده شده است. دادوستد با توجه به ظرفیت‌های ترانزیتی ایران باید به مراتب افزایش یابد.

وی در پایان به ظرفیت‌های دست نخورده گردشگری ایران اشاره کرد و گفت: ما پیش از این صرفاً با خوانده‌های خود می‌دانستیم که ایران کشوری باستانی است و دارای آثار تاریخی بسیاری است. این ظرفیت برای کشور‌های آسیای مرکزی ناشناخته است. بدون تردید رشد بخش‌های مختلف از جمله رشد صنایع و گردشگری ایران بسیار مهم است. البته نباید نادیده گرفت که تا به حال رئیس جمهور ازبکستان سفری به ایران نداشته، اما خبر خوشحال کننده این است که سفر رسمی «شوکت میرضیایف» رئیس جمهور ازبکستان در نیمه دوم سال جاری برنامه‌ریزی شده است و امیدوارم که به روابط دوجانبه تحرک ببخشد.

ایرگاشف در پاسخ به سوالی در مورد اینکه توسعه همکاری ترانزیتی در قالب دوجانبه است یا در قالب برنامه سازمان شانگ‌های صورت خواهد گرفت، تصریح کرد: علاوه بر شکل‌گیری همکای در قالب این سازمان‌ها، همکاری‌های دیگری نیز شکل گرفته است. در هشت سال گذشته یکی از سازمان‌های ترانزیت جهانی پیشنهاد کرده که در قلمرو اوراسیا بنادر خشک نیز احداث شود.

به گفته وی، طبعاً سرمایه گذاری بین‌المللی برای رشد بنادر خشک انجام خواهد شد. مثلاً می‌توان از بندر سرخس در ایران و شهرنوایی در ازبکستان نام برد. با استفاده از سرمایه‌گذاری سازمان‌های بین المللی از جمله سازمان رشد راه‌های بین‌المللی باید زیرساخت‌های مسیر‌های زمینی را تقویت کنیم. برای همین در سال ۲۰۱۹ ازبکستان پیشنهاد داد با حمایت سازمان ملل یک مرکز ترانزیتی کشور‌های آسیای مرکزی احداث شود. اسناد حقوقی مطابق با معیار‌های سازمان بین‌المللی ملل متحد آماده شده تا در نشست سران کشور‌های آسیای مرکزی در سپتامبر برگزار خواهد شد، امضا شود. در صورت احداث مرکز بزرگ ترانزیتی در آسیای مرکزی این اقدام در‌های رشد حمل و نقل و ترانزیت به ایران گشوده خواهد شد.

ایرگاشف در پاسخ به سوالی دیگر که آیا کریدور چابهار با توجه به شرایط جدید افغانستان اهمیت یافته است، گفت: در سال ۱۹۹۶ میلادی با افتتاح مسیر تجن و سرخس، در‌های کشور ایران به عنوان کشور مهم برای ما باز شد. یکی از مشکلات اصلی ظرفیت بندرعباس است که دیگر پاسخ‌گو نیست و تجار ما شکایت دارند که کالا‌ها دو تا سه هفته معطل می‌شوند. به همین دلیل ضروری است که ایران برای افزایش ظرفیت بارگیری در بنادر زیربنا‌های جدید اقدام کند و از ظرفیت‌های دیگر بنادر نیز استفاده کند. از همین سو ما بر اهمیت بندر چابهار تاکید می‌کنیم. ظرفیت بندرعباس تکمیل شده است.

وی در خصوص سوال دیگر در مورد دیگر ابعاد اقتصادی مکمل میان دو کشور گفت: ما در اینجا به ظرفیت‌های اقتصادی اشاره نکردیم. طبعا دورنمای مناسبات اقتصادی روشن است. ما نباید به صادرات و واردات بسنده کنیم. ایران در بخش‌های صنعتی از جمله خودروسازی و پتروشیمی رشد بسیار خوبی داشته و ما این صنایع را می‌توانیم در کشور‌های خودمان نیز توسعه دهیم. دولت ازبکستان اعلام کرد که صادرات پنبه تا سال ۲۰۲۵ قطع خواهد شد. بر اساس این برنامه باید فرآوری پنبه در کشور صورت بگیرد در نتیجه رشد صنعت بافندگی و پارچه در دستورکار قرار دارد. برای ما مهم است که ایران با دستاورد‌های خود به حوزه ورود کند.