انجام پژوهش‌های مردم‌شناسی در حوزه خلیج‌فارس
نشست تخصصی روز ملی خلیج‌فارس در قالب دو پنل تخصصی مردم‌شناسی و باستان‌شناسی در راستای معرفی و تشریح پژوهش‌های انجام شده در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در حوزه میراث‌فرهنگی خلیج‌فارس برگزار شد.
کد خبر: ۹۵۷۶۷
به گزارش مانا، علیرضا انیسی معاون پژوهشی پژوهشگاه در این نشست که ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار شد، خلیج‌فارس را یک میراث ملی خواند و تصریح کرد: با وجود توانایی‌های بسیار، فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه میراث‌فرهنگی این آبراهه مهم انجام نشده است.
او افزود: امسال به موضوع خلیج‌فارس از منظر باستان‌شناسی خواهیم پرداخت و فعالیت‌های پژوهشکده‌ها در این حوزه با برگزاری این نشست آغاز شده است به‌نحوی که امیدواریم مطالعات و پژوهش‌ها در این‌باره گسترش پیدا کند و آگاهی از نقش خلیج‌فارس در میراث‌فرهنگی بیشتر شود، زیرا که هر روز را باید روز خلیج‌فارس نامید و این نام تنها متعلق به یک روز نیست.
علیرضا حسن‌زاده رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی در ادامه این نشست به معرفی فعالیت‌های پژوهشکده مردم‌شناسی در حوزه خلیج‌فارس پرداخت و در تشریح ده‌ها پژوهش انجام شده در این مرکز به پروژه‌های شمنیسم در ایران از حوزه فرهنگی ترکمن تا خلیج‌فارس، پرونده ثبت آیین‌های زادروز پیامبر اسلام (ص) در میان قوم عرب، آداب و رسوم، ادبیات شفاهی و معرفی شاعران و نویسندگان میناب و ... اشاره کرد.
او در ادامه به گوشه‌ای از پروژه‌های مردم‌نگاری انجام شده در میناب، بندرعباس، رودان، گناوه، چابهار، شادگان، حاجی‌آباد، جاسک و ... پرداخت و برخی از انتشارات پژوهشکده مردم‌شناسی در حوزه خلیج‌فارس نظیر سید مروارید، خلاصه مقاله‌های همایش بین‌المللی انسان و آب، میراث‌طبیعی و فرهنگی آب با تأکید بر مدیریت منابع آب، فرهنگ و مشارکت اجتماعی در حکمرانی منابع‌طبیعی آب و محیط‌زیست و ... را معرفی کرد.
عباس قنبری عدیوی مدرس مراکز تربیت معلّم و دانشگاه و پژوهشگر فرهنگ مردم و زبان و ادبیّات فارسی (ادب عامه) در ادامه این نشست موضوع بوشهر و هرمزگان در آیینه خلیج‌فارس را به بحث نهاد و با اشاره به اینکه آن هنگام که از فرهنگ مردم سخن می‌گوییم مقوله‌ای علمی را در حوزه مردم‌شناسی، انسان‌شناسی و ایران‌شناسی مطرح می‌کنیم، تصریح کرد: بیشتر موارد مطرح شده در حوزه خلیج فارس بیشتر در حوزه سیاسی، نظامی و راهبردی بوده و متأسفانه در حوزه میراث‌فرهنگی خلیج‌فارس فعالیتی انجام نشده است.
او با اشاره به نقش و جایگاه آب در میان مردمان خلیج‌فارس گفت: خلیج‌فارس نماد مادرانه وطن است به‌نحوی که زنان و مردان این خطه در آرزوی باروری در رسم «دریا مابر» به خلیج‌فارس می‌روند و از آب طلب باروری می‌کنند.
قنبری عدیوی در ادامه به برخی از سنت‌های مردم بوشهر و هرمزگان نظیر باران‌خواهی و خیام‌خوانی اشاره کرد و گفت: تمامی این سنت‌ها با حیات جاودانه انسان پیوند دارند و آنچه برای ما ایرانیان به عنوان فرهنگ یکپارچه در هویت ملی مهم بوده این است که از دریای کاسپین تا خلیج‌فارس از زاگرس تا البرز همه آب را گرامی داشته و آن را نماد اثر بخش زندگی می‌دانند.
مرتضی رضوانفر عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست با تشریح موضوع میراث‌خلیج‌فارس در مسیر راه ابریشم گفت: زمانی‌که مسیر‌های راه ابریشم نا امن شد مسیر‌های دریایی با وجود طولاتی‌تر بودن مورد اقبال تجار قرار گرفت مسیری که متأثر از فرهنگ ایران و زبان فارسی به عنوان زبان میانجی بوده و آثار آن هنوز نیز هویداست.
او در ادامه با اشاره به وجود کتیبه‌های فارسی در سرزمین‌های دیگر به وجود برخی از کتیبه‌ها، سنگ قبور، آثار تاریخی، آداب و رسوم و ... در ارتباط با فرهنگ ایرانی در چین، هند، بنگلادش، پاکستان، آفریقا و ... اشاره کرد و به بیان نکاتی در خصوص نمونه‌هایی از هر یک پرداخت.
هما حاج علی‌محمدی کارشناس پژوهشکده مردم‌شناسی در ادامه این نشست موضوع منظر طبیعی خلیج‌فارس در جنگل حرا؛ رویکرد مردم‌شناختی را به بحث نهاد و اظهار کرد: جنگل‌های حرا در نواحی شمالی خلیج‌فارس، بوشهر، هرمزگان، دریای عمان، دیر، کنگان، بندر لنگه، بندر خمیر، بندرتیاب، بندر لافت، جاسک، میناب، بندر گواتر (هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان) وجود داشته و ارتباط بسیار نزدیکی با زندگی روزمره مردم دارند.
این مردم‌شناس، در ادامه به بحث دانش بومی و رابطه اکوسیستم و بومیان منطقه اشاره کرد و گفت: وجود بومیان نه تنها خطری برای این اکوسیستم نیست بلکه باعث حفظ آن می‌شود.
او افزود: دانش بومی نه تنها غیر علمی نیست بلکه می‌تواند نقاطی را برای پژوهشگران روشن کند تا بتوانند بدون آسیب با حفظ اکوسیستم و بهره‌گیری از دانش سنتی شرایط به روز‌آوری کنند.
عباس مقدم عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در ادامه این نشست و در پنل تخصصی باستان‌شناسی به معرفی پروژه بررسی‌های فراگیر در کرانه‌ها و جزایر خلیج‌فارس و دریای مکران و فعالیت‌های انجام شده در سال نخست پرداخت و گفت: تا پیش از شروع پروژه حاضر اطلاعات نسبی از سواحل شمالی خلیج‌فارس و مکران و برخی از جزایر که توسط همکاران طی سال‌ها به وجود آمده بود در بانک اطلاعات نقشه باستان‌شناسی وجود داشت.
او افزود: اگر نظری کلی به پراکندگی آثار شناسایی شده قبلی داشته باشیم در خواهیم یافت پهنه سواحل جنوبی به تمامی بررسی نشده است و به عبارت دیگر به نظر می‌رسد برنامه‌های انجام شده تناسبی با پهنه گسترده سواحل جنوبی نداشته است.
مقدم تصریح کرد: با ارزیابی نتایج و مختصاتی که از بررسی‌های گذشته چاپ شده و در دسترس است تصویر روشنی از حضور انسان در اعصار مختلف در این پهنه وجود ندارد و نمی‌دانیم در زمان‌های مختلف چه نوع آثاری در بین آثاری که بیشتر به واسطه بررسی‌های انجام شده است، شناسایی شده، وجود دارد یا تا چه میزان تاریخ‌گذاری‌ها دقیق بوده و بررسی‌های گذشته تا چه اندازه توانسته اطلاعات باستان‌شناسی دقیقی را (منتشر شده) وارد ادبیات باستان‌شناسی ایران و جهان کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه گفت: بنابراین ضرورت تولید پروژه‌ای ملی که اطلاعات تازه باستان‌شناختی در ارتباط با سواحل جنوبی ایران را در اختیار پژوهشگران، حفاظت‌گران، مدیران و علاقه‌مندان قرار دهد بیش از پیش احساس شده است.
مقدم در ادامه با طرح برخی از پرسش‌های موجود در این پروژه که در دو سطح مطرح شده به بیان راهبرد‌ها پرداخت و یکپارچه‌سازی اطلاعات باستان‌شناختی کرانه‌های جنوبی ایران، شناسایی و مستند‌سازی دقیق یافته‌ها، تکمیل تقشه باستان‌شناسی و افزودن به شمار آثار ثبتی، ایجاد پایگاه یافته‌های منقول و چاپ و انتشار نتایج بررسی‌ها به دو زبان فارسی و انگلیسی به طور سلسله وار در پایان هر برنامه میدانی را اهداف این پروژه خواند.
در ادامه امیر حشمدار راوری گزارشی اجمالی از بررسی‌های باستان‌شناختی در شبکه ۳۹ RN ۱۳۵ استان بوشهر و محسن زینی‌وند گزارشی اجمالی از بررسی‌های باستان‌شناختی در شبکه ۳۹ RN ۱۲۲ استان خوزستان ارائه کردند.
همچنین در پایان این نشست شرکت‌کنندگان از نمایشگاه آثار هنر‌های بومی حوزه خلیج‌فارس (گروه هنر‌های سنتی) و نمایشگاه عکس خلیج‌فارس، دیدارگاه تمدن‌های کهن (پژوهشکده مردم‌شناسی) و تازه‌های نشر پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری بازدید کردند.