توسعه کشتی سازی در گرو تاسیس کانون دریایی ایران

صنعت کشتی سازی در ایران همچنان بر لبه ناکارآمدی ایستاده است؛ چرا که به نظر می رسد این صنعت همچنان نتوانسته علیرغم تلاش های صورت گرفته، خود را به علم روز مجهز کند. در دنیای امروز علمی به نام مدیریت کشتی سازی وجود دارد که یکی از زیر مجموعه های آن رشته فنآوری مدیریت کشتی سازی است. کشتی سازهای کره ای و برخی از بزرگترین یاردهای کشتی سازی چینی به این دانش نوین آشنا هستند و آن را ابزار کار خود قرار داده اند. متاسفانه در کشتی سازی های ایران- حداقل تاکنون- الفبای این علم نیز هنوز وارد نشده، بنابراین چون سر مشق های آن در صنعت کشتی سازی کشور وجود ندارد عملا مشق درستی در این حوزه نیز انجام نشده است. برای کسب این دانش نیز لازم است حوزه دریایی تعاملات علمی و فنآورانه خود را با دنیا بهبود ببخشد.
طی دهه های اخیر در صنعت کشتی سازی جهان یک نوع تقسیم کار صورت گرفته است. بخش سخت افزاری به علت وجود نیروی کار ارزان، اقتصاد آزاد و سرمایه پذیر به سمت شرق آسیا متمایل شده اما حوزه دانش، تحقیق و توسعه همچنان درغرب، بویژه غرب اروپا متمرکز است. یکی از شاخص ترین این مراکز علمی دانشگاه «اراسموس» هلند است که در آن مدیران پروژه تربیت می شوند و دانش مدیریت راهبردی در حوزه کشتی سازی را می آموزند. اما در ایران در فقدان مبانی علمی روزآمد و در زمانی که آموزش عالی در رشته کشتی سازی هنوز نتوانسته خود را سامان دهد و حتی عناوین (سیلابس) درسی آماده نیستند شاهد هستیم که کشتی سازی ها با هزینه های کلان ساخته شده اند و می خواهند در این حوزه پیچیده وارد شده وعرض اندام کنند.
اما چرا چنین است؟ به عبارت دیگر چگونه است در زمانی که بسترهای علمی، نظری و برنامه ریزی برای ورود به یک صنعت بزرگ فراهم نیست در حوزه سخت افزاری سرمایه گذاری کلان می شود؟ به نظر می رسد پاسخ در فقدان «راهبرد دریایی» است. بخش دریایی کشور اساسا راهبرد دریایی ندارد و هدف گذاری مشخص و مدونی را برای سال ها و دهه های آتی در این حوزه در نظر گرفته نشده است.
وقتی راهبرد تعیین نمی شود نقشه های عملیاتی نیز تدوین نخواهد شد و در اختیار نخواهد بود که طی آن هر ذینفع صنعت دریایی برای دستیابی به اهداف راهبردی این حوزه دشوار، نقش و وظیفه خود را بداند.
واقعیت این است که تهیه و تدوین این راهبرد ها بر عهده کشتی سازها و کشتیرانی ها نیست بلکه حاکمیت است که باید در این زمینه وارد عمل شود. این هم زمانی میسر است که استراتژی ملی از توسعه «خشکی محور» به توسعه «دریا محور» تغییر کند. در حال حاضر اگر برخی کشورها در حوزه دریایی دست بالا را دارند و موفق عمل می کنند به دلیل ارتباط مستقیم و ارگانیک آنها با دریاست. شهر های بزرگ و حتی برخی پایتخت های کشور های غربی در کنار دریا قرار دارند و به قولی ساحلی و بندری هستند. متاسفانه بنا به دلایل پیچیده تاریخی این امکان در کشور ما وجود نداشته و فراهم نشده است تا عموم برنامه ریزی های توسعه در ایران مرکز محور و خشکی محور باشد. در کشورهای موفق دریایی به دلیل ارتباط مستقیمی که با دریا وجود دارد عموم مدیران از شهرهای ساحلی برمی آیند. آنها کسانی هستند که به صورت طبیعی با دریا بزرگ شده اند و به بهترین شکل این امکان طبیعی را می شناسند و به کسب و کارهای مرتبط با آن واقف هستند. بنابراین از فرصت دریا بهترین بهره را می برند. در این کشورها به واسطه همین راهبرد ملی، فرهنگ دریایی بسیار قدرتمند و تعیین کننده است اما متاسفانه در ایران از این حوزه از آغاز غفلت شده است.
 اماراه برون رفت کجاست و چگونه می توان فاصله را با دنیا کم کرد و سرمایه گذاری های کلان اما پراکنده را در مسیر درست خود قرار داد؟
شاید یکی از بهترین راهکارها در حوزه دریایی تاسیس «کانون دانش دریایی ایران» باشد. محلی که قدیمی ها و با تجربه ها که سال ها در این حوزه به صورت مستقیم کار کرده اند در کنار فارغ التحصیلان جوان و با انگیزه دانشگاهی که بر دانش جدید مسلط هستند گرد هم بیایند و در بخش های مختلف دریایی از کشتی سازی و شیپینگ گرفته تا آفشور و تعمیرات و... به تحقیق، تبادل نظر و نوآوری بپردازند. این کانون همان محلی است که می تواند راهی برای ورود دانش نوین از کشورهای موفق حوزه دریایی به کشور باشد. چرا که آن کشورها همگی دارای کانون های دریایی هستند که کانون دریایی ایران می تواند با ارتباط گرفتن با آنها زمینه تبادل علمی و فن آوری را فراهم کند. کشورهایی مانند هلند، آلمان، نروژ، کره جنوبی و... از جمله این کشورها هستند.
در ایران و طی 15 سال گذشته در فقدان ارتباطی سیستماتیک با کانون های علمی و فن آوری جهان، علیرغم تلاش های صورت گرفته، در صنعت کشتی سازی موفقیت چشمگیری کسب نشده است. اما احداث کانون دریایی می تواند به صنعت دریایی کشور کمک کند تا این صنعت راهبردی در شناخت فنآوری های نوین بهتر عمل کرده واردات فن آوری و توسعه آن را تسهیل کند. این کانون بر حوزه مدیریت فنآوری نیز بسیار موثر خواهد بود و آن را بهبود داده روز آمد تر می کند. البته راه اندازی این امر مهم و لازم الاجرا نیازمند حمایت های دولت و نهادهای حاکمیتی دریایی است. تشکیل مرکزی برای توسعه و تحقیق دریایی می تواند، راهکار برون رفت از وضع موجود را برای تمام فعلان، سرمایه گذاران و دست اندرکاران این حوزه نمایان  و کمک کند تا صنعت دریایی کشور در بخش های مدیریت و فن آوری تولید، طراحی و مهندسی، تامین و خرید مواد و تجهیزات به نقطه مطلوب خود برسد.