نظام بانکی از صنایع داخلی حمایت نمی کند

صنعت کشتی سازی ایران پس از تجربه طولانی مدت چهار دهه گذشته، در موقعیت تعیین کننده قرار گرفته است که چنانچه دست به تصمیم سرنوشت سازی نزند با موقعیت به مراتب دشوارتری مواجه خواهد شد. بخشی از این موقعیت، حاصل ساختار اقتصادی کشور و بخشی نیز بواسطه پیچیدگی صنایع دریایی است که این تصمیم را بیش از پیش ضروری ساخته است.
تصمیمی که منجر به تقویت مقتدرانه صنایع دریایی با تضامین های لازم گردد یا آنکه پس از چهار دهه فراز و نشیب های سهمگین عطایش را به لقایش ببخشد.
* با توجه به موقعیت جدیدی که در اقتصاد کشور در شرف وقوع است، آینده صنایع دریایی کشور را چگونه می بینید؟
ـ تلاش دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی کشور، این است که براساس قانون و دستور مقام معظم رهبری از صنایع داخلی حمایت کند. وظیفه ما ایجاد هماهنگی ارگان های دریایی با صنایع داخلی و هدایت نیازهای سبد داخلی کشور به تولیدات داخلی است. برای مثال اگر شرکتی به شناور نیاز دارد، ما آن شرکت را به خرید از داخل ترغیب می کنیم. همچنین تولیدکنندگان را نیز جهت تهیه تمام قطعات مورد نیاز به تولیدات داخلی هدایت می کنیم. بدین ترتیب زنجیره تامین قطعات در صنایع دریایی تکمیل می شود.

* اما شاهد بودیم که از سال 90 به بعد که تحریم ها دشوارتر شد، کشتی سازی های داخلی به دلیل اتکاء به واردات قطعات از خارج با سختی ها و مشکلات فراوانی روبرو شدند؟
ـ زیرا در صنایع دریایی هرگز نیازها از داخل تامین نمی شد، در تمامی صنایع زیرساخت های محکمی وجود نداشت. اگر این گونه بود، تحریم ها مشکل ساز نمی شدند. به همین دلیل بجز در زمینه خرید، به زمینه های دیگر جهت ساخت قطعات توجه صورت نگرفت. ما همچنان دچار ضعف هستیم. متاسفانه در چند سال گذشته بطور میانگین حدوداً 10 درصد از سرمایه گذاری هایی که در ساخت شناورها از سوی شرکت صدرا و سایر شرکت های خصوصی صورت گرفته، استفاده کرده ایم.

* به چه دلیل 90 درصد ظرفیت راکد مانده است؟
ـ به دلیل عدم سفارش؛ مالکین و کارفرمایان عمده نیازهای کشور را حتی در زمان تحریم از طریق واردات و خرید از کشورهای خارجی تامین می کنند، فقط یک بخش کوچک از نیازها از طریق تولیدکنندگان داخلی تامین می شود.

* دلیل تمایل کارفرمایان به واردات چیست؟
ـ دلیلی که از طرف مالکین مطرح می شود، تاخیر در تحویل شناورها و مشکلات سازندگان داخلی است.

* چرا تولید کنندگان به موقع سفارشات را تحویل نمی دهند؟
- علل این تاخیرها به دلیل مشکلات و عدم حمایت نظام بانکی کشور در تامین اعتبار پروژه های کشتی سازی است. بطورمثال قراردادی به مدت 24 ماه (قراردادهای ساخت کشتی و شناورها 24 الی 30 ماهه است) برای ساخت یک شناور امضاء می شود و قرار است به این قرارداد تسهیلات بانکی پرداخت شود، 22 ماه از قرارداد می گذرد اما هنوز تسهیلات پرداخته نشده است.

*به نظر شما دلیل اصلی این مشکل چیست؟
ـ سیستم بانکی کشور برای حمایت از صنایع داخلی تجهیز نشده است و شاید تمایلی برای انجام این کار ندارند.

* عدم توانایی بانک ها در حمایت از پروژه های بزرگ، به ویژه طی سال های اخیر بر کسی پوشیده نیست. البته با رفع تحریم ها امید است این مشکلات تا حدی رفع شود. اما در شرایطی که نظام بانکی توان حمایت از کشتی سازی داخلی را ندارد، از سوی دیگر خود کشتی سازهای داخلی نیز با مشکلات عدیده ای روبرو هستند، چگونه کشتیرانی ها به عنوان یک بنگاه اقتصادی می توانند به سفارش خود به چنین شرکت هایی اعتماد کند؟
ـ ابتدا دو نوع توانمندی ـ صنعتی و مالی ـ را باید از هم متمایز کرد. چون کشور ما از لحاظ صنعتی کاملاً توانمند است، در داخل امکان ساخت کشتی هایی با ظرفیت زیر 100 هزارتن قطعاً وجود دارد؛ همچنین توانمندی ساخت کشتی با ظرفیت بالاتر را نیز داریم اما ممکن است در مواردی نیاز به تکنولوژی های خاصی داشته باشیم. شاید هنوز زیرساخت ها برای ساخت VlCC کم است. اما در زمینه مالی بانک ها توان لازم جهت حمایت از صنعت کشتی سازی را ندارند. این با توان صنعتی کشور ارتباطی ندارد. متاسفانه برخی در پروژه های بزرگ ضعف مالی کشور را در قالب ضعف توان صنعتی نشان می دهند. در صورتی که در صنعت، سرمایه گذاری خوبی شده است. اما بخش مالی کشور دچار نقصان است. نحوه تخصیص منابع هم درست نیست؛ برای مثال قرار است 40 درصد از تسهیلات سیستم بانکی کشور به بخش صنعت داده شود، از این میزان دو سوم آن صرف خرید از خارج می شود، در حالی که صنعتگران چینی و کره ایی هم از طریق سیستم بانکی کشور خود و هم از طریق سیستم مالی کشور ما مورد حمایت قرار می گیرند؛ اما صنعتگر داخلی فاینانس خارجی ندارد و در داخل هم فقط 1.3 فاینانس دریافت می کند.

*با این اوصاف کشتیرانی ها به عنوان بنگاه های اقتصادی که باید برای بقا و توسعه، تولید درآمد و کسب سود کنند. آیا باید منتظر تولید کننده داخلی بمانند یا راه دیگری پیش گیرند؟
ـ کشتیرانی ها منتظر فاینانس داخلی و تولید کننده داخلی نبودند؛ تاکید می کنم در کشور هیچگونه ضعف توانمندی صنعتی وجود ندارد و زیرساخت ها پاسخگوی 90-80 درصد از نیازهای ساخت شناورها هستند.

* اما برخی معتقدند که توانمندی واقعی ما در ساخت کشتی به شناورهای تا 10 هزار تن محدود می شود؟
ـ شرکت صدرا ساخت چهار فروند شناور را که به دلیل مشکلات مالی دچار وقفه شده بود با مدیریت صحیح پس از 10 ماه به ثمر رساند. این شرکت اولین شناور 113 هزار تنی را ساخته است. ما تجربه ساخت شناور تا 100 هزار تن را داریم. کیفیت این شناورها هم مورد تایید است. اساسا موسسات رده بندی تا کیفیت شناورها را تایید نکند اجازه آب اندازی به آنها را نمی دهد.

* به نظر می رسد کیفیت نسبی این شناورها خوب و استاندارد آنها هم مورد تایید است اما مسئله این است که به دلیل طولانی شدن فرآیند، عمر مفید این کشتی ها کاهش می یابد؟
ـ شناورهایی که هم اکنون در سطح کشور مورد استفاده قرار می گیرد ساخت ایران است، همه آنها دارای استاندارد GL آلمان هستندکه به عنوان یک شرکت صحه گذار دارای شهرت جهانی است. این شرکت هیچ گاه یک شناور با کیفیت پایین را تایید نمی کند؛ در نتیجه هنگامی که شرکت GL یک شناور را تایید می کند. کیفیت این شناور هم ردیف کیفیت شناورهای ساخت چین و مناطق دیگر است. این تاییدیه دیگر جایی برای بحث باقی نمی گذارد؛ زیرا کیفیت دارای یک استانداردهای بین المللی است که موسسه های رده بندی بین المللی کیفیت شناورها را در نقاط مختلف دنیا بررسی می کنند و شناورها را رده بندی می کنند؛ البته این موسسات به علت تحریم از ایران خارج شده اند اما تایید کیفیت شناورهای مورد استفاده به قبل از تحریم بازمی گردد. توانایی صنعتی وجود دارد اما باید مشکلات مالی برطرف شود. دقت کنید کدامیک از پروژه ها در همان سال عقد قرارداد تامین مالی شده است؟ در چین وقتی یک قرارداد امضاء می شود یک هفته بعد منابع مالی آن پروژه آماده است. شرکت ها برای تامین منابع مالی و دریافت وام مشکل وثیقه و... ندارند؛ بهره وام ها هم در بدترین حالت دو درصد است. در حالی که در کشور ما منابع مالی پروژه حتی بعد از دو سال از انعقاد قرارداد فراهم نشده، همزمان سیستم بانکی کشور برای اعطای وام تنها به وثیقه ملکی آن هم در بهترین نقطه تهران راضی می شود و خود شناور را به عنوان وثیقه قبول ندارند. بهره وام های اعطایی نیز 30درصد است. در نتیجه بعد از دو سال هنوز منابع مالی پروژه تامین نشده است؛ در کل شناورسازی کشور بخاطر مشکلات مالی توانایی رقابت با شناور سازی چین را ندارد. در حالی که با وجود این مسایل انتظار دارند صنعت داخلی با صنعت خارجی رقابت کند که قابل رقابت نیست.

* چگونه می توان توانایی کشور را افزایش داد و کشتی سازان برای تامین قطعات به شرکت های خارجی مراجعه نکنند؟
ـ هیچ جای دنیا حتی چین، از صفر تا 100 کشتی را نمی سازند، حتماً نیاز است که بعضی از تجهیزات و قطعات مورد نیاز از خارج از کشور وارد شود؛ ما نیز ادعا نمی کنیم که در صنعت کشتی سازی می خواهیم از صفر تا 100 یک شناور را بسازیم. بعضی از قطعات در کشور ساخته می شود و قطعاتی که ساخته نمی شود باید از خارج تهیه کنیم. اما قطعاتی که در داخل تولید می شود باید مورد استفاده قرار گیرد.

* در حال حاضر توانایی ساخت چه مقدار از قطعات را در داخل داریم و چه درصدی را باید از خارج وارد کنیم؟
ـ به طور مثال صنعت خودرو در تمام دنیا با مونتاژ آغاز می شود، به تدریج ساخت داخل قطعات را آغاز می کنند. پس از آن است که ساخت داخلی و طراحی خودرو شکل می گیرد. صنعت کشتی سازی نیز همانند صنعت خودرو سازی است. یک شناور ابتدا باید در کشور مونتاژ شود و بعد از کسب تجربه، قطعات و شناورها در داخل ساخته شود، ما در صنعت کشتی سازی هنوز در ساخت مرحله کامل شناور نیستیم، شناورهایی که در چند سال اخیر ساخته شده است همه آنها کاملاً مونتاژ بوده است. هدف گذاری دبیرخانه شورا این است که از مرحله مونتاژ عبور کنیم و ساخت تجهیزات داخل را تقویت کنیم تا به توانایی ساخت کامل شناور برسیم.

*چقدر فرصت برای عبور از مرحله مونتاژ به مرحله ساخت لازم است؟
ـ بستگی به سفارشات دارد. در حال حاضر توان مونتاژ سفارشات متعدد در کشور را داریم. به عبارت روشن، ما توانایی مونتاژ 150 هزار تن در داخل را داریم. اما متاسفانه فقط از 15 هزار تن این توانایی استفاده می شود؛ اگر نفتکش ها، کشتی های کشور، شیلات و بنادر که مصرف کنندگان عمده هستند تمام سفارشات مورد نیاز شناورهای خود را از داخل تهیه کنند قطعاً توان مونتاژ و ساخت در کشور افزایش می یابد.

* نظر شما درباره مشارکت ساخت با شرکت های خارجی چیست؟
ـ بخاطر تحریم ها تا این زمان امکان انجام این کار وجود نداشته؛ اما در پسا تحریم برنامه هایی برای استفاده از تجربه و تکنولوژی خارجی ها برای ساخت شناورها داریم.

*این به معنای مونتاژ است؟
ـ هنوز صنعت کشتی سازی ما مراحل اولیه مونتاژ را طی نکرده است. زمانی می توان از مونتاژ و ساخت سخن گفت که تمام شناورهای مورد نیاز شرکت های داخلی را مونتاژ کنند تا بتوانیم به مرحله بعدی برویم.

*چه تضمینی وجود دارد که سفارشات به موقع تحویل داده شود؟
ـ تامین منابع مالی تضمین کننده این کار است.

*و تامین منابع مالی چه زمانی قطعی خواهد شد؟
ـ این موضوع به سیستم بانکی کشور مرتبط است؛ اگر امکانات مالی کشور تامین شود شناورسازان می توانند به پیشرفت های بسیاری دست یابند.