ضرورت حرکت به سوی توسعه پایدار در خلیج فارس

دهم اردیبهشت ماه، روز خلیج فارس است. روزی که بر خلاف بزرگداشت‌ های معمول در تقویم ایران عزیز، نام فرد خاصی را تداعی نمی کند و بزرگی اش نیز عاریه‌ ای از بزرگی دیگری نیست.

روز خلیج فارس،فرصتی است برای نشان دادن اشتراک تمامی ایرانیان از هر دین، قبیله و باوری چرا که ردپای هیچ نژاد و قومیتی نداشته و به هیچ رنگ و زبان و دین خاصی تعلق ندارد و به نوعی یک استثناست. دهم اردیبهشت، بدون هیچ انتسابی، ویژه غیرت ملی و تمامیت ایرانیان است.

براساس نظرات زمین شناسان و مورخان از حدود ۵۰۰ هزار سال پیش صورت اولیه خلیج فارس در فلات ایران تشکیل شد و به مرور زمان شکل کنونی را پیدا کرد و همچنین از حدود بیش از ۲۵۰۰ سال پیش نام آن خلیج فارس بوده است.

ایرانیان ساکن این منطقه نخستین کسانی بودند که روش دریانوردی را آموختند و کشتی اختراع کردند و شرق و غرب آن روز جهان را به هم پیوند زدند.

مساحت خلیج فارس بیش از 250 هزار کیلومتر مربع است و سومین خلیج بزرگ جهان پس از خلیج مکزیکو و هودسن است. خارک – ابوموسی – تنب بزرگ – تنب کوچک – کیش – قشم - لاوان جزایر مهم و راهبردی خلیج فارس اند و تمامی متعلق به ایران.

خلیج فارس تامین کننده ٦٠ درصد نفت و بیش از ٤٠ درصد گاز مورد نیاز جهان است که اهمیت ویژه ای به این منطقه راهبردی در جهان داده است.

مجموعه این ویژگی ها و مناطق راهبردی و جزایر و سواحل منحصر به فرد خلیج فارس این ضرورت را بوجود می آورد که این منطقه نیازمند برنامه جامع توسعه پایدار اقتصادی و گردشگری چند ساله و یا حتى بیست یا سی ساله است.

تحولات سریع و رشد اقتصادی و گردشگری سالهای گذشته در برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان می دهد کشورمان علیرغم داشتن بیشترین مرز آبی یعنی بیش از دو هزار کیلومتر در میان هشت کشور همسایه از این رشد اقتصادی و گردشگری بهره چندانی نبرده است و با توجه به گستردگی مناطق اقتصادی در کشور می توان گفت رشد و توسعه سواحل خلیج فارس در ابتدا نیازمند یک تشکیلات قدرتمند، مستقل و مدرن با حضور کارشناسان ارشد راهبردی، سیاسی و اقتصادی جهت احیای مناطق اقتصادی و گردشگری است و از سوی دیگر این تشکیلات باید برای نوشتن یک طرح جامع و کامل توسعه پایدار اقتصادی و گردشگری خلیج فارس اقدام کند.

از سوی دیگر، استان های وسیعی که در حاشیه سواحل خلیج فارس شکل گرفته اند نتوانسته اند بنادر و سواحل و مناطق ویژه جدیدی را بوجود آورند که نشان دهنده کم توجهی آنان به نوسازی و توسعه مناطق اقتصادی و گردشگری بوده و نیازمند حرکت و جهشی برای فعال سازی بنادر و مناطق اقتصادی و توسعه گردشگری در این استانهاست و اکثر تلاش آنان طی سالهای گذشته در بهبود سازی فعالیت بنادر قدیمی به کار گرفته شده است و کمتر به حوزه های گردشگری اهمیت داده شده است و این درحالی است که گردشگری به عنوان یکی از پویاترین فعالیت‌ های اقتصادی عصر حاضر، نقش مهمی در توسعه پایدار محلی ایفا می کند.

این صنعت از طریق ترکیب همزمان منابع داخلی و خارجی، منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را برای فضاهای جغرافیایی به همراه داشته و امروزه نهادهای متولی صنعت گردشگری در سراسر دنیا، به امور گردشگری در طبیعت و در ورای آن به لزوم حفظ محیط زیست بیش از هر زمان دیگر اذعان دارند.

از این رو می توان با شراکت دیگر استان ها همچون وصل شدن استان فارس به خلیج فارس و یا فضا سازی برای تجار و بازرگانان جهت سرمایه گذاری با برنامه در توسعه مناطق ویژه اقتصادی و گردشگری و اعطای تسهیلات پایاپای به آنان قطعا به اهداف مهم سند چشم انداز بیست ساله ١٤٠٤ که همانا رشد و شکوفایی جمهوری اسلامی ایران را در پی خواهد داشت رسید.

همچنین در کنار فعال سازی و توسعه مناطق ویژه اقتصادی و گردشگری خلیج فارس می بایست به منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به عنوان تنها قطب مهم انرژی در این منطقه راهبردی جهان نیز نگاه ویژه ای داشت چرا که علیرغم وجود تاسیسات مهم زیر بنایی به رشد و توسعه مناسبی که مدنظر باشد نرسیده است و نیازمند توجه بیشتر مسئولان و فعالان این حوزه است.

در سال های گذشته منابع انرژی خلیج فارس (دسترسی به ٦٠ درصد ذخایر نفت و ٤٠ درصد ذخایر گاز جهان) موتور محرکه توسعه و رشد اقتصادی کشورهای آسیایی همچون هند، چین، ژاپن، کره و مجموع کشورهای آسیایی جنوب شرقی بوده است. تمامی شواهد نشان می دهند که این وابستگی اقتصاد آسیا به انرژی منطقه در آینده بیشتر نیز خواهد شد. در مقابل تبادل کالا، خدمات و فناوری از آسیای شرقی و جنوبی به حوزه خلیج فارس نقش مهمی در رشد و توسعه اقتصاد منطقه از جمله ایران کشورهای همسایه خواهد داشت. از این رو خلیج فارس رفته رفته به یکی از محورهای مهم حمل و نقل هوایی، تجارت ، انتقال فناوری پیشرفته و تبادل نیروی کار جهان تبدیل می شود.

به عبارت دیگر، در سالهای آتی خلیج فارس هم از لحاظ جغرافیایی و هم از لحاظ ژئو استراتژیک نقش مهمی در اتصال بین توسعه اقتصادی غرب و شرق ایفا خواهد کرد.

به طور کلی تلاش ها و مجموعه اقداماتی که برای رشد و توسعه مناطق ویژه انرژی، اقتصادی و گردشگری خلیج فارس در نظر گرفته شده است نوید دهنده آینده ای پر اقتدار، شکوفا و توسعه یافته برای میهن عزیزمان است که این امر می تواند با حرکت قوی و سازنده براساس برنامه منظم توسعه پایدار اقتصادی و گردشگری خلیج فارس سرعت و دقت بیشتری را به همراه داشته باشد.

سجاد امیری
کارشناس ارشد مرکز مطالعات خلیج فارس