در آستانه سال ۲۰۲۶، صنعت کشتیرانی جهانی شبیه اقیانوسی است که موج‌های بلند و دوره‌های آرام کوتاه‌مدت در آن پی‌درپی ظاهر می‌شوند. بیش از ۸۰ درصد تجارت جهان همچنان از مسیر دریا عبور می‌کند و همین موضوع باعث شده این صنعت نه‌تنها نبض جریان کالا، بلکه بازتابی از تنش‌های ژئوپلیتیکی، محیط‌زیستی، فناوری و اقتصادی باشد. گزارش‌های معتبر بین‌المللی می‌گویند پس از یک سال نسبتاً آرام در ۲۰۲۵، رشد تجارت دریایی به کُندی بی‌سابقه‌ای رسیده و تصویر پیش‌ِِرو از «ثباتی شکننده» حکایت دارد. با این حال، زیر پوست همین تلاطم‌ها فرصت‌هایی برای نوآوری و گذار سبز در حال شکل‌گیری است.

کد خبر: ۱۰۵۲۷۱

رشد اقتصادی کُند و هشداردهنده

سال ۲۰۲۵ با رشد تنها ۰.۵ درصدی حجم تجارت دریایی پایان یافت؛ رقمی که نسبت به افزایش ۲.۲ درصدی سال ۲۰۲۴ به روشنی نشان می‌دهد موتور تجارت جهانی به سختی می‌چرخد. مهم‌ترین عامل این کُندی، اختلال‌های مستمر در مسیر‌های کلیدی حمل‌ونقل است. کانال سوئز، که زمانی یکی از شریان‌های اصلی تجارت بود، در سال ۲۰۲۵ با اُفت بیش از ۷۰ درصدی ترافیک نسبت به ۲۰۲۳ روبه‌رو شد. شرکت‌های بسیاری مجبور شدند مسیر طولانی دماغه امید نیک را جایگزین کنند؛ سفری که ۱۰ تا ۱۴ روز زمان اضافه و هزینه قابل‌توجه در سوخت، بیمه و عملیات ایجاد می‌کند. همین تغییر مسیر‌ها باعث شد نرخ‌های حمل کانتینری نوسان‌های شدید داشته باشد و در نهایت شاخص جهانی در نوامبر ۲۰۲۵ به حدود ۱۸۰۰ دلار برای هر کانتینر ۴۰ فوتی برسد که کاهشی محسوس نسبت به سال قبل است.

اُفت واردات در آمریکا و نشانه‌های ضعف در زنجیره تأمین

در ایالات متحده بزرگ‌ترین مقصد کالای کانتینری جهان، واردات دریایی در سال ۲۰۲۵ حدود ۵.۶ درصد کاهش یافت و پیش‌بینی‌ها برای دسامبر حتی از اُفت ۱۶.۶ درصدی خبر می‌دهند. بخشی از این کاهش به پیش‌خرید‌های انباری در ماه‌های نخست سال برمی‌گردد و بخش دیگر نتیجه سیاست‌های تجاری سخت‌گیرانه‌تر و تعرفه‌های تازه است. آسیا نیز وضعیت مشابهی دارد. حمل محموله از چین به آمریکا به پایین‌ترین سطح دو سال اخیر رسید و ضعف زنجیره تأمین جهانی در بسیاری از بخش‌ها به شکل عریان دیده می‌شود.

ژئوپلیتیک؛ سایه سنگین بر مسیر‌های دریایی

تنش‌های منطقه‌ای همچنان جدی‌ترین تهدید صنعت هستند. حملات به کشتی‌ها در دریای سرخ ادامه دارد و تنگه هرمز، مسیری که یک‌سوم نفت دریایی جهان از آن عبور می‌کند، در وضعیتی نزدیک به هشدار دائمی قرار گرفته است. همین شرایط سبب شده شرکت‌های بزرگ کشتیرانی خود را با «نرمال جدید» وفق دهند: مسیر‌های طولانی‌تر، هزینه‌های بالاتر و برنامه‌ریزی‌های انعطاف‌پذیرتر.

چین؛ بازیگری که قواعد را بازنویسی می‌کند

چین اکنون بیش از نیمی از ظرفیت کشتی‌سازی جهان و حدود ۲۰ درصد ناوگان حمل‌ونقل دریایی را در اختیار دارد. این کشور نه فقط از نظر تعداد کشتی، بلکه از نظر فناوری، بهره‌وری و حضور در بنادر استراتژیک جهان در حال تثبیت سلطه خود است. چینی‌ها با سرمایه‌گذاری هدفمند در بنادر بین‌المللی، عملاً زمین بازی را به نفع خود تغییر داده‌اند.

شتاب گرفتن گذار سبز

در میان همه چالش‌ها، مسیر پایداری و کربن‌زدایی شاید روشن‌ترین نقطه چشم‌انداز صنعت باشد. سازمان بین‌المللی دریانوردی در سال ۲۰۲۵ چارچوب نهایی «انتشار صفر خالص تا ۲۰۵۰» را تصویب کرد؛ چارچوبی شامل استاندارد‌های سخت‌گیرانه سوخت، قیمت‌گذاری کربن و حمایت مستقیم از سوخت‌های جایگزین. اکنون فقط ۸ درصد ناوگان جهانی برای استفاده از سوخت سبز آماده است، اما سفارش‌های جدید از جهش قابل‌توجهی خبر می‌دهند: حدود ۳۲ درصد کشتی‌های در حال ساخت مجهز به موتور‌های دوگانه‌سوز (LNG و سوخت معمولی) هستند. سوخت‌های نوینی مانند هیدروژن سبز، آمونیاک و متانول هم در حال نزدیک‌شدن به مرحله بلوغ‌اند، هرچند هنوز از نظر هزینه و فناوری چالش‌هایی جدی دارند.

پیشروی فناوری و دیجیتالی‌شدن زنجیره تأمین

سال ۲۰۲۵ برای فناوری‌های دریایی سال پرشتابی بود. هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و بلاکچین در مدیریت زنجیره تأمین حضور پررنگ‌تری پیدا کردند. کشتی‌های خودران در آزمایش‌های گسترده‌اند، بنادر در حال تبدیل شدن به مراکز هوشمند هستند و نقش ربات‌های خودکار در عملیات انبار و بندر هر روز پررنگ‌تر می‌شود. امنیت سایبری هم جایگاه نخست دغدغه‌های عملیاتی شرکت‌ها را گرفته است. این تحولات می‌توانند بهره‌وری را در سال‌های آینده به‌طور چشمگیری تغییر دهند، به‌ویژه برای شرکت‌هایی که توانایی سرمایه‌گذاری سریع‌تر را دارند.

تفاوت‌های منطقه‌ای؛ از اروپا تا آفریقا

اروپا در سال ۲۰۲۵ با رشد ۱۲.۴ درصدی حمل‌ونقل درون‌قاره‌ای عملکردی فراتر از میانگین جهانی داشت. شرق آسیا همچنان موتور محرک تجارت دریایی باقی مانده است. در مقابل، آفریقا و خاورمیانه با مشکلاتی مانند ازدحام بنادر، تهدید‌های سایبری و هزینه‌های سنگین گذار به سوخت‌های سبز روبه‌رو هستند. هند نیز با برنامه‌ای بلندپروازانه در کشتی‌سازی، بازیافت و توسعه بنادر به‌دنبال افزایش سهم خود از بازار جهانی تا سال ۲۰۴۷ است.

جمع‌بندی؛ تلاقی ریسک و فرصت

صنعت کشتیرانی جهانی در آستانه ۲۰۲۶ بر سر دوراهی قرار دارد: رشد کُند، ریسک‌های بالا و شبکه‌ای از تنش‌های منطقه‌ای از یک سو، و فرصت‌های بی‌سابقه برای تحول سبز و دیجیتال از سوی دیگر. بازیگرانی که بتوانند انعطاف‌پذیر بمانند، مسیر‌های تازه بیابند و با سرعت بیشتری به سمت فناوری‌های پاک حرکت کنند، احتمالاً برندگان دهه پیش‌رو خواهند بود. برای دیگران، اُفق همچنان توفانی خواهد ماند.