شغلی که جهان را تغییر داد

جهان مدرن بسیار مدیون دریانوردی است. توفیقات بشر در تغییر حال خود از موجودی بدوی به متمدن، اصولاً حاصل دل به دریا زدن اوست. زمین به عنوان سیاره‌ای آبی بدون فتح دریاها هرگز به مکانی رام و در اختیار انسان بدل نمی‌شد. اما کشف جهان‌های نو در خلاء اتفاق نیفتاد بلکه افرادی بودند که از هیمنه اقیانوس‌های عظیم و ناشناخته هراسی به دل راه ندادند و زمینه‌ساز تغییر حال بشر شدند.

"دریانوردان" شاید در وهلۀ نخست ماهیگیرانی بودند که در راه کسب معاشی حداقلی کمی از ساحل دور شدند اما حس کنجکاوی خیره کننده انسانی به زودی آنها را به سمت دوردست ترین افق ها کشاند تا انسان شکارچی که بعدها طی جهشی متمدنانه کشاورز شده بود گامی بلند به سوی "جهانی" شدن بردارد.

به عبارتی، برخی تصور می کنند که "جهانی شدن" محصول دوران اخیر است اما واقعیت این است که دریانوردان از قرن ها پیش‌تر بسترساز توسعه روابط بشری در بُعد جهانی آن بودند. نیروی دریایی ایران باستان که به فتح یونان رفت -شاید در نهایت ناکام ماند- اما تغییر بزرگی را رقم زد؛ باور به اینکه، هر کسی دریاها را فتح کند فاتح جهان خواهد بود.

بزرگترین حسرت تاریخ چینِ امروز، علی‌رغم دست یابی به هزاران میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، فقدان نفوذ راهبردی در دریاهاست. در قرن 15 میلادی و در زمان سلسله مینگ، امپراتور وقت به یکباره سفرهای دریایی را ممنوع کرد و دستور به نابودی ناوگان تجاری-نظامی این کشور داد. بسیاری از تاریخ نگاران این دوران را آغاز دوران بسیار طولانی انزوای خود خواسته چین می دانند که تا سال 1978 و اعلام سیاست "درهای باز" از سوی "دنگ ژیائوپنگ" ادامه یافت. اکثر چینی‌ها معتقدند اگر چین اقتدار دریایی خود را حفظ می کرد هرگز گرفتار دو قرن استعمار کور نمی‌شد و به عنوان قدرتی جهانی برای قرن ها بر جهان اثرگذار بود.

کشف قاره‌های ثروتمند و بکر آمریکا، استرالیا و اقیانوسیه و کشف منابع تازه‌ای که صنعت مدرن بر آن استوار شد از جمله دستاوردهای بی‌بدیل و یگانه دریانوردی است. بازارهای جدید، همرسانی کالاها به سراسر گیتی و به تبع آن ایجاد فرصت‌های بی شمار شغلی در سراسر جهان نیز به مدد ظرفیت‌های عظیم و بی جایگزین صنعت کشتیرانی و دریانوردی ممکن شده است.

جهان امروز بدون صنعت کشتیرانی قابل تصور نیست. حجم بزرگی از کالاهای گوناگون در امن‌ترین شکل ممکن و با‌ سرعتی قابل قبول به وسیله شناورهای عظیم میان بنادر در کشورها و قاره های مختلف در حال جابه‌جایی است. کشتی‌های کانتینری با ظرفیت حمل بیش از 20 هزار TEU کانتینر همچون شهری شناور در اقیانوس ها تردد می‌کنند تا نویدبخش فراوانیِ در دسترس و تامین معیشت و آینده مردمان به شکلی جهانی و بی‌مرز باشند. جهانی که به لطف همین ابزارهای بی بدیل متفاوت از تمام گذشته تاریخی طولانی خود است.

با این حال، هدایت این ابزارهای عظیم و کارا از سوی کسانی انجام می شود که رنج سفرهای طولانی و دوری از نزدیکان و خانواده هایشان به جان خریده‌اند. دریانوردان دوران قدیم شاید کاشفان بزرگ و جسوری بودند که زندگی خود را شجاعانه صرف پیمودن دریاها کردند اما دریانوردان امروز ضامن امنیت اقتصادی جهانی هستند.

حرفه‌ای‌گری و تسلط آنها بر شناورها، متضمن دسترسی به موقع و امن مصرف‌کنندگان به کالاهایی است که به دست میلیون‌ها تولید کننده در سراسر جهان ساخته و پرداخته شده است.

 به عبارت بهتر هم اکنون بیش از یک و نیم میلیون نفر دریانورد 90 درصد از مبادلات تجاری کالاها در سراسر جهان را سامان می دهند. به واقع آنها یکی از ستون های اصلی دوام و رشد اقتصادی در جهان هستند. مصرف کنندگان و تولیدکنندگان به پشتوانه فعالیت این قشر هربار دست به تقاضا، تولید و عرضه کالا می زنند.

کود شیمیایی که در زمین‌های کشاورزی مصرف می‌شوند از هند به برزیل صادر می‌شود. همزمان ذرت تولید شده در برزیل به دست مصرف کننده ایرانی می‌رسد. سنگ آهن از معادن ایران به چین صادر می شود تا ورق های فولادی تولید شده در چین در کره جنوبی به خودروهایی تبدیل شود که سر از اروپا در می‌آورند.

این چرخۀ بزرگ و ابدی بدون کشتیرانی و تلاش دریانوردان هرگز میسر و مقدور نبود و نمی‌شد. به همین علت بود که درسال 2011 میلادی سازمان جهانی دریانوردی(IMO)  ذیل کنوانسیون STCW روز بیست و پنجم ژوئن را به عنوان روز "دریانورد" تعیین کرد.

دریانوردان از اقشار بی‌صدا هستند. آنها در حالیکه یکی از پیشرانه‌های اقتصاد جهانی هستند اما در رسانه ها حضور کمرنگی دارند و بر خلاف جویندگان نام و نشان که این روزها شبکه‌های اجتماعی را بی‌هیچ استعدادی در اختیار گرفته‌اند، دل به دریا می‌سپارند و بدون ادعا، یکی از دشوارترین مشاغل دنیا را به حرفه‌ای ترین شکل ممکن به سرانجام می رسانند.

اما روز جهانی دریانورد فرصتی هر چند کوتاه و مغتنم است که در ورای هیاهوی بنادر و در لابلای عظمت شناورهای غول پیکر به دنبال انسان‌هایی بگردیم که این هیولاها را رام می کنند و زندگی را برای میلیاردها نفر جمعیت، زمین راحت تر می سازند.

آنها لایق بیشتر دیده شدن‌اند. هر چند که اجرای صدها مقررات و پروتکل که همگی باید مو به مو اجرا شود این حرفه‌ای ترین افراد شاغل روی زمین را آنچنان به خود مشغول می کند که دیگر فرصتی برای عرضه خویشتن نیست.

بر این اساس لازم است که رسانه‌ها آن هم در کشورهایی دریایی مانند ایران با نگاهی تازه، زمینه را برای معرفی دریانوردی و دریانوردان فراهم کنند. چه آنکه با این روش ظرفیت های مغفول مانده دریا به ایرانیان شناسانده می‌شود تا کمی از مرکزگرایی فاصله بگیرند و معیشت خود را در خوان گسترده دریا جستجو کنند.

در عین حال مردم حق دارند بدانند که دریانوردان ایرانی از جمله بهترین دریانوردان جهان هستند. نظم، تعهدکاری، دانش و میهن دوستی از جمله مهم‌ترین ویژگی های دریانوردان ایرانی است.

شاید کمتر کسی بداند کشتی های ایرانی به علت شرایط مطلوب فنی، ظاهری و وضعیت خدمه همواره در جهان زبانزد هستند. دلیل این امر نیز در تعهدی است که دریانوردان در همه رده ها از فرماندهی تا ملوانی به کشور و دارایی‌های ملی دارند.

در آخر باید یادآور شد که دریانورد ایرانی نسبت به همکاران خارجی خود لایق توجه بیشتری است. جانفشانی آنها در هشت سال جنگ نابرابر تحمیلی و شجاعت‌شان در مقابله با تحریم های ظالمانه نباید هرگز فراموش شود. آنان فداکارانه و در حالی که تحت شدیدترین فشارها از سوی دشمنان کشور بودند لحظه‌ای تامین کالاهای مورد نیاز مردم را متوقف نکردند تا این ملت بتواند همچنان سربلند باقی بماند.

ضمناً نباید فراموش کرد که بدون دریانوردان شیردل، بشر شاید همچنان همان موجود شکارچی باقی می مانند و هرگز تمدن بزرگ خود را بنیان نمی‌گذارد.