مومباسا و تانزانیا دروازه‌های ورود به بازار آفریقا
کد خبر: ۸۵۶۸۴
گزارش: مارال بیابان‌پیما
مانا/ بندر مومباسا و بندر دارالسلام، دو بندر مهم آفریقا- به خصوص شرق آفریقا- محسوب می‌شوند چراکه این دو بندر امکان ارتباط دریایی بین قاره آفریقا با خاورمیانه و آسیا را فراهم می‌کنند. در واقع، این بنادر تنها به دلیل تجارت با تانزانیا و کنیا نیست که حائز اهمیت‌اند، بلکه گسترش تجارت در این دو بندرگاه به معنای گسترش تجارت با سایر کشور‌های آفریقا نیز محسوب می‌شود و شبکه‌ای از جاده‌ها و خطوط راه‌آهن این دو بندرگاه را با سایر کشورها متصل و امکان تجارت را با سایر کشور‌های شرق آفریقا فراهم می‌کنند. به دلیل پتانسیل تجاری در بازار‌های آفریقا و همچنین حمل و نقل از دو بندرگاه به سایر کشورها، دارالسلام و مومباسا دری گشوده به سمت تجارت با قاره آفریقا محسوب می‌شوند که موجب شده است کشورها برای تجارت و سرمایه‌گذاری در بندرگاه‌های شرق آفریقا رقابت کنند.
بندر مومباسا
بندر مومباسا تنها بندر کنیا نیست، بلکه بنادر دیگری نیز در جزیره مومباسا وجود دارد که می‌توان به بندرگاه کیلیندینی و بندر ریتز واقع در قسمت شرق جزیره مومباسا و بندر قدیمی، و همچنین بندر تودر در قسمت شمالی آن اشاره کرد. اما علاوه بر ظرفیت حمل و نقل، به دلیل آنکه دروازه‌ای به پساکرانه شامل اوگاندا، رواندا، سودان جنوبی، بروندی، سومالی شمال تانزانیا و مناطق شرقی جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) محسوب می‌شود، اهمیت بیشتری دارد.
بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ ظرفیت بارگیری بندر مومباسا بیش از دو برابر رشد داشته که این توسعه در سال‌های آتی نیز رو به بهبود بوده است. اما یکی از جنبه‌های مهم در توسعه بندر مومباسا افزایش ظرفیت بارگیری محصولات پتروشیمی است؛ براساس گزارش‌های به دست آمده احداث و بهبود ایستگاه‌های نفتی جدید برای واردات فرآورده‌های نفتی از اقدامات توسعه‌ای این بندرگاه است.
از طرفی، پروژۀ مهم «لَپست یا مسیر لامبو» - (Lamu Port-South Sudan-Ethiopia-Transport (LAPSSET) Corridor project, also known as Lamu corridor) بخشی از چشم‌انداز بلندمدت تحولات اقصادی کنیاست که نه تنها این کشور را با همسایگان شمالی خود یعنی اتیوپی و سودان جنوبی پیوند می‌دهد، بلکه پل ارتباطی بزرگی است که ساحل دریای شرقی و غربی آفریقا را به هم متصل کرده منطقه را برای توسعه اقتصادی- اجتماعی به خصوص در مناطق شمالی شرقی و شمال شرقی باز می‌کند. پیش‌بینی می‌شود این پروژه ۲۶ بیلیون دلار هزینه داشته و تا سال ۲۰۳۰ تکمیل خواهد شد.
بندر دارالسلام
بندر دارالسلام در تانزانیا، حدود نود درصد از تجارت بین‌المللی این کشور را شامل می‌شود. این بندر با توجه به موقعیت استراتژیک خود بهترین نقطه برای ارائه خدمات به کشور‌های حوزه شرق و مرکز آفریقا و به عنوان ستون فقرات اقتصاد حمل و نقل کشور‌های مالاوی، زامبیا، کنگو، رواندا، بروندی و اوگاندا به شمار می‌رود. دارالسلام از طریق خط آهن به مناطق داخلی تانزانیا و بندر تانگانیکا و سایر کشور‌های همسایه مرتبط بوده و سالانه حجم عظیمی از کالا‌ها را به نقاط مختلف داخل و خارج تانزانیا منتقل می‌کند.
با وجود این، عملکرد این بندرگاه چندان رضایت‌بخش نبود. براساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۵، هزینه تجارت بین چین و تانزانیا شصت درصد گران‌تر از هزینه تجارت بین چین و برزیل تخمین زده شد. براساس تحلیل بانک جهانی اگر در رقابت بین مومباسا و دارالسلام، تانزانیا بتواند کیفیت این بندرگاه را افزایش دهد، آنگاه اقتصاد تانزانیا می‌تواند به ۱.۸ بیلیون دلار در سال برسد.
همین امر توسعه بندر را در دستور کار دولت قرار داد؛ طبق پیش‌بینی دولت، تا سال ۲۰۲۰ دارالسلام به توسعه کامل می‌رسد و ظرفیت حمل و نقل تا ۲۸ میلیون تُن در همین سال و ۳۴ میلیون تُن در سال ۲۰۲۵ خواهد بود. در راستای برنامه‌های توسعه تانزانیا، بندر باگامویو نیز با سرمایه‌گذاری چین در سال ۲۰۱۸ به بهره‌برداری رسیده و تا سال ۲۰۴۵ ظرفیت بارگیری و حمل و نقل این بندر به بیست میلیون TEU خواهد رسید و در نتیجه تبدیل به بزرگترین بندر در شرق آفریقا خواهد شد.
تجارت در آفریقا- رقابت چین، هند و امارات
بیشتر محصولات وارد شده به کشور‌های پسکرانه، از بندر مهم مومباسا وارد می‌شوند. به طور مثال، در سال ۲۰۱۵ حدود ۷۶.۶ درصد از کل محموله‌های ترانزیت شده از بندر مومباسا به سمت اوگاندا بوده، ۱۰.۰۶ درصد سودان جنوبی و ۵.۰۷ درصد جمهوری دموکراتیک کنگو.
از این رو، نکته حائز اهمیت توان پل تجاری این بندرگاه است که با استفاده از این بندر، بازرگانان می‌توانند کالا‌های خود را نه تنها به کنیا بلکه به پسکرانه نیز ترانزیت کنند.
اهمیت دوم در ظرفیت محصولات تجاری و صادرات و واردات است. عمده‌ترین اقلام صادراتی کنیا به جهان محصولات مهم کشاورزی همچون چای، محصولات باغی، قهوه، ماهی، محصولات پتروشیمی و آهک و سیمان بوده و در مقابل، ماشین‌آلات، وسایل حمل و نقل، فرآورده‌های نفتی، آهن و فولاد، پلاستیک و همچنین رزین یا شیره درخت وارد می‌کند که می‌تواند مورد توجه بازرگانان قرار بگیرد. از این رو، این ظرفیت در نظر بازرگانان مغفول نمانده و بسیاری از کشورها به دنبال چیرگی بر این ظرفیت تجاری هستند. در این میان، چین و هند بزرگترین صادرکنندگان به کنیا محسوب می‌شوند؛ در سال ۲۰۱۵ حجم صادرات چین به کنیا 30 درصد از مجموع کل واردات این کشور بود و این رقم برای هند ۱۵.۵ درصد تخمین زده شد. این رقم برای امارات متحده عربی ۵.۷ درصد است که سومین کشور صادر کننده به کنیا به حساب می‌آید. البته امارات متحده عربی در سال‌های اخیر به بخش بانکداری نیز ورود پیدا کرده و از طریق بانک اسلامی دبی فعالیتش را در کشور کنیا و سایر کشور‌های آفریقایی توسعه داده است.
رقابت تجاری در تانزانیا نیز شدید است؛ چین و هند بزرگترین صادر کننده‌ها به تانزانیا هستند و امارات در جایگاه سوم قرار دارد. عمده محصولات وارداتی به تانزانیا شامل کالا‌های مصرفی، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل مواد اولیه صنعتی و نفت خام است. در مقابل این کشور محصولاتی همچون طلا، قهوه، بادام هندی، تولیدات صنعتی و پنبه را صادر می‌کند که عمده کشور‌های وارد کننده هند و چین هستند.
مانا/ بندر مومباسا و بندر دارالسلام، دو بندر مهم آفریقا- به خصوص شرق آفریقا- محسوب می‌شوند چراکه این دو بندر امکان ارتباط دریایی بین قاره آفریقا با خاورمیانه و آسیا را فراهم می‌کنند. در واقع، این بنادر تنها به دلیل تجارت با تانزانیا و کنیا نیست که حائز اهمیت‌اند، بلکه گسترش تجارت در این دو بندرگاه به معنای گسترش تجارت با سایر کشور‌های آفریقا نیز محسوب می‌شود و شبکه‌ای از جاده‌ها و خطوط راه‌آهن این دو بندرگاه را با سایر کشورها متصل و امکان تجارت را با سایر کشور‌های شرق آفریقا فراهم می‌کنند. به دلیل پتانسیل تجاری در بازار‌های آفریقا و همچنین حمل و نقل از دو بندرگاه به سایر کشورها، دارالسلام و مومباسا دری گشوده به سمت تجارت با قاره آفریقا محسوب می‌شوند که موجب شده است کشورها برای تجارت و سرمایه‌گذاری در بندرگاه‌های شرق آفریقا رقابت کنند.
بندر مومباسا
بندر مومباسا تنها بندر کنیا نیست، بلکه بنادر دیگری نیز در جزیره مومباسا وجود دارد که می‌توان به بندرگاه کیلیندینی و بندر ریتز واقع در قسمت شرق جزیره مومباسا و بندر قدیمی، و همچنین بندر تودر در قسمت شمالی آن اشاره کرد. اما علاوه بر ظرفیت حمل و نقل، به دلیل آنکه دروازه‌ای به پساکرانه شامل اوگاندا، رواندا، سودان جنوبی، بروندی، سومالی شمال تانزانیا و مناطق شرقی جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) محسوب می‌شود، اهمیت بیشتری دارد.
بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ ظرفیت بارگیری بندر مومباسا بیش از دو برابر رشد داشته که این توسعه در سال‌های آتی نیز رو به بهبود بوده است. اما یکی از جنبه‌های مهم در توسعه بندر مومباسا افزایش ظرفیت بارگیری محصولات پتروشیمی است؛ براساس گزارش‌های به دست آمده احداث و بهبود ایستگاه‌های نفتی جدید برای واردات فرآورده‌های نفتی از اقدامات توسعه‌ای این بندرگاه است.
از طرفی، پروژۀ مهم «لَپست یا مسیر لامبو» - (Lamu Port-South Sudan-Ethiopia-Transport (LAPSSET) Corridor project, also known as Lamu corridor) بخشی از چشم‌انداز بلندمدت تحولات اقصادی کنیاست که نه تنها این کشور را با همسایگان شمالی خود یعنی اتیوپی و سودان جنوبی پیوند می‌دهد، بلکه پل ارتباطی بزرگی است که ساحل دریای شرقی و غربی آفریقا را به هم متصل کرده منطقه را برای توسعه اقتصادی- اجتماعی به خصوص در مناطق شمالی شرقی و شمال شرقی باز می‌کند. پیش‌بینی می‌شود این پروژه ۲۶ بیلیون دلار هزینه داشته و تا سال ۲۰۳۰ تکمیل خواهد شد.
بندر دارالسلام
بندر دارالسلام در تانزانیا، حدود نود درصد از تجارت بین‌المللی این کشور را شامل می‌شود. این بندر با توجه به موقعیت استراتژیک خود بهترین نقطه برای ارائه خدمات به کشور‌های حوزه شرق و مرکز آفریقا و به عنوان ستون فقرات اقتصاد حمل و نقل کشور‌های مالاوی، زامبیا، کنگو، رواندا، بروندی و اوگاندا به شمار می‌رود. دارالسلام از طریق خط آهن به مناطق داخلی تانزانیا و بندر تانگانیکا و سایر کشور‌های همسایه مرتبط بوده و سالانه حجم عظیمی از کالا‌ها را به نقاط مختلف داخل و خارج تانزانیا منتقل می‌کند.
با وجود این، عملکرد این بندرگاه چندان رضایت‌بخش نبود. براساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۵، هزینه تجارت بین چین و تانزانیا شصت درصد گران‌تر از هزینه تجارت بین چین و برزیل تخمین زده شد. براساس تحلیل بانک جهانی اگر در رقابت بین مومباسا و دارالسلام، تانزانیا بتواند کیفیت این بندرگاه را افزایش دهد، آنگاه اقتصاد تانزانیا می‌تواند به ۱.۸ بیلیون دلار در سال برسد.
همین امر توسعه بندر را در دستور کار دولت قرار داد؛ طبق پیش‌بینی دولت، تا سال ۲۰۲۰ دارالسلام به توسعه کامل می‌رسد و ظرفیت حمل و نقل تا ۲۸ میلیون تُن در همین سال و ۳۴ میلیون تُن در سال ۲۰۲۵ خواهد بود. در راستای برنامه‌های توسعه تانزانیا، بندر باگامویو نیز با سرمایه‌گذاری چین در سال ۲۰۱۸ به بهره‌برداری رسیده و تا سال ۲۰۴۵ ظرفیت بارگیری و حمل و نقل این بندر به بیست میلیون TEU خواهد رسید و در نتیجه تبدیل به بزرگترین بندر در شرق آفریقا خواهد شد.
تجارت در آفریقا- رقابت چین، هند و امارات
بیشتر محصولات وارد شده به کشور‌های پسکرانه، از بندر مهم مومباسا وارد می‌شوند. به طور مثال، در سال ۲۰۱۵ حدود ۷۶.۶ درصد از کل محموله‌های ترانزیت شده از بندر مومباسا به سمت اوگاندا بوده، ۱۰.۰۶ درصد سودان جنوبی و ۵.۰۷ درصد جمهوری دموکراتیک کنگو.
از این رو، نکته حائز اهمیت توان پل تجاری این بندرگاه است که با استفاده از این بندر، بازرگانان می‌توانند کالا‌های خود را نه تنها به کنیا بلکه به پسکرانه نیز ترانزیت کنند.
اهمیت دوم در ظرفیت محصولات تجاری و صادرات و واردات است. عمده‌ترین اقلام صادراتی کنیا به جهان محصولات مهم کشاورزی همچون چای، محصولات باغی، قهوه، ماهی، محصولات پتروشیمی و آهک و سیمان بوده و در مقابل، ماشین‌آلات، وسایل حمل و نقل، فرآورده‌های نفتی، آهن و فولاد، پلاستیک و همچنین رزین یا شیره درخت وارد می‌کند که می‌تواند مورد توجه بازرگانان قرار بگیرد. از این رو، این ظرفیت در نظر بازرگانان مغفول نمانده و بسیاری از کشورها به دنبال چیرگی بر این ظرفیت تجاری هستند. در این میان، چین و هند بزرگترین صادرکنندگان به کنیا محسوب می‌شوند؛ در سال ۲۰۱۵ حجم صادرات چین به کنیا 30 درصد از مجموع کل واردات این کشور بود و این رقم برای هند ۱۵.۵ درصد تخمین زده شد. این رقم برای امارات متحده عربی ۵.۷ درصد است که سومین کشور صادر کننده به کنیا به حساب می‌آید. البته امارات متحده عربی در سال‌های اخیر به بخش بانکداری نیز ورود پیدا کرده و از طریق بانک اسلامی دبی فعالیتش را در کشور کنیا و سایر کشور‌های آفریقایی توسعه داده است.
رقابت تجاری در تانزانیا نیز شدید است؛ چین و هند بزرگترین صادر کننده‌ها به تانزانیا هستند و امارات در جایگاه سوم قرار دارد. عمده محصولات وارداتی به تانزانیا شامل کالا‌های مصرفی، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل مواد اولیه صنعتی و نفت خام است. در مقابل این کشور محصولاتی همچون طلا، قهوه، بادام هندی، تولیدات صنعتی و پنبه را صادر می‌کند که عمده کشور‌های وارد کننده هند و چین هستند.
جایگاه ایران در تجارت با آفریقا
جمهوری اسلامی ایران نیز به بازار آفریقا علاقه‌مند است؛ اگرچه رقابت چین و هند قابل مقایسه نیست. کل حجم روابط تجاری ایران با آفریقا کمتر از یک میلیارد دلار است و این رقم در ماه‌های ابتدایی سال ۹۸ به شش میلیون دلار کاهش پیدا کرد. به گزارش پایگاه خبری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، محمدرضا کرباسی، معاون بین‌الملل اتاق ایران، با تأکید بر این نکته که کشور کنیا دارای پتانسیل‌های فراوان اقتصادی است، خاطرنشان کرد: «متاسفانه به‌رغم وجود ظرفیت‌های فراوان این کشور، و به‌طورکلی قاره آفریقا، حضور جمهوری اسلامی ایران در این قاره بسیار کمرنگ است. اگر هم تلاشی صورت گرفته است، صرفاً شاهد تلاش‌های فردی بوده‌ایم نه سیستماتیک».
وی همچنین اشاره کرد خدمات فنی و مهندسی، کشت فراسرزمینی، صنایع تبدیلی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی، دارو و تجهیزات پزشکی، مواد معدنی، مواد شیمیایی و پتروشیمی از مهمترین ظرفیت‌های همکاری پیش‌روی فعالان اقتصادی ایران و کنیاست و می‌تواند سهم هر دو بازار کنیا و ایران را افزایش دهد. در حال حاضر، اقلام عمدۀ صادراتی ایران به آفریقا بیشتر شامل گاز مایع، محصولاتی از آهن و فولاد، سیمان، کف‌پوش‌ها، وازلین، اوره، کشمش، پارافین و روغن موتور، قیر، بیسکویت و برخی مواد شیمیایی است.
گفته می‌شود، ایجاد خطوط کشتیرانی در دستور کار قرار گرفته و همین امر می‌تواند تجارت با آفریقا را بهبود بخشد.
گفته می‌شود، ایجاد خطوط کشتیرانی در دستور کار قرار گرفته و همین امر می‌تواند تجارت با آفریقا را بهبود بخشد.
به گزارش مانا و به گفته کارشناسان امضا تفاهم‌نامه ایجاد خط کشتیرانی منظم با سازمان توسعه تجارت ایران زمینه‌ساز توسعه و بهبود مبادلات تجاری با قاره آفریقا خواهد شد. طبق تفاهم‌نامه امضاشده با سازمان توسعه تجارت، این سازمان در زمینه متقاعد ساختن بازرگان‌های ایرانی برای آماده‌سازی و تحویل کالای صادراتی خود به مقصد آفریقا به کشتیرانی حافظ دریای آریا در بازه زمانی مقرر شده اقدام خواهد کرد. با تجمیع کالای صادراتی به آفریقا در مدت زمان ۱۵ تا ۲۵ هر ماه خورشیدی از این به بعد کشتیرانی حافظ دریای آریا اعلام می‌کند که کالا‌ها به ترتیب در مدت زمان ۱۱ روز به بندر مومباسا در کنیا، ۱۳ روز به بندر دارالسلام در تانزانیا و ۱۶ روز به دیگر بندر تانزانیایی یعنی زنگبار می‌رسد و تخلیه می‌شود.
منابع:
انگلیسی
https://www.howwemadeitinafrica.com/
https://www.standardmedia.co.ke/
https://www.dredgingtoday.com/
فارسی
http://mana.ir/
https://www.zingapp.ir/
http://otaghiranonline.ir/
منابع:
انگلیسی
https://www.howwemadeitinafrica.com/
https://www.standardmedia.co.ke/
https://www.dredgingtoday.com/
فارسی
http://mana.ir/
https://www.zingapp.ir/
http://otaghiranonline.ir/