آنچه مشتریان شناورهای تانکر باید بدانند

به گزارش گروه بین الملل مانا و به نقل از یوروناو، ارائه برخی از اصول در صنعت تانکر و پیشینه آن و تشریح نقش عوامل کلیدی در این بخش می‌تواند کلید محرک قدرتمندی در تشویق و جذب سرمایه گذاران، مفسران و مشتریان باشد.

جایگاه تانکر‌های حمل نفت خام در زنجیره ارزش کجاست؟
تانکر‌های حمل نفت خام نقشی حیاتی در زنجیره ارزش انرژی ایفا می‌کنند. وظیفه اصلی آن‌ها حمل و نقل نفت تولیدی از نقطه تولید به پالایشگاه‌ها است. اگرچه در برخی موارد شناور‌ها برای ذخیره نفت خام پس از تولید نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. تانکر‌های نفت خام همچنین برای جابه جایی تولیدات نفتی از جمله سوخت‌های نفتی، گزینه‌های در اولویتی هستند. تمامی تولیدات تمیزی که از پالایشگاه خارج می‌شود با تانکر‌های حمل مواد تمیز یا تولیدات نفتی حمل می‌شود که در مقایسه با شناور‌های دیگرِ فعال در مسیر‌های تجاری کوچکتر هستند. شرکت یوروناو، یکی از بزرگترین شرکت‌های فعال در زمینه تانکر حمل نفت خام، تنها اپراتوری شناور‌های VLCC و سوئزماکس را برعهده دارد. 

 

دارایی (سرمایه)
تانکر‌های حمل نفت خام سایز‌های متفاتی دارد که بزرگترین آن موسوم به VLCC- شناور غول پیکر حمل نفت خام- است. تانکر مذکور ظرفیت جابه جایی دو میلیون بشکه نفت خام را در هر سفر دارد. دومین شناور بزرگ حمل نفت خام سوئزماکس نام دارد که ظرفیت حمل آن برابر با یک میلیون بشکه و مناسب تردد از مسیر کانال سوئز ساخته شده است. کوچکترین شناور حمل نفت خام افراماکس نام دارد که قادر به جابه جایی ۶۰۰ هزار بشکه تولیدات نفتی پالایش شده و سوخت نفتی در هر سفر دریایی است. این شناور نفت خام را جابه جا نمی‌کند.

 

ساخت تانکرهای حمل نفت خام از زمان آغاز تا پایان بین 9 تا 15 ماه زمان می برد و این بدان معناست که دست کم ساخت آن از زمان امضای قرارداد ساخت شناور دو سال طول می کشد زیرا ساخت بعضی از قطعات باید پیش از سفارش اصلی ثبت شود. سایز بزرگ شناورها نشان می دهد، محل ساخت آنها فضایی گسترده است که عموماً در آسیا به ویژه در کره جنوبی، چین و ژاپن متمرکز هستند. قیمت قرارداد ساخت یک تانکر بسته به عوامل متنوع از جمله نرخ انرژی، فولاد، هزینه کارگر و فاینانس در درسترس متفاوت است. افزون بر آن، میزان نسبی تقاضا برای قراردادهایی با تناژ جدید نقش مهمی در این میان دارد و می تواند زمان انتظار برای تحویل شناور به شرکت درخواست دهنده را کوتاه یا طولانی کند. طی 10 سال گذشته هزینه ساخت شناور VLCC بین 80 تا 160 میلیون دلار برآورد شده است. هزینه هایی که در پروفایل پرداخت یک شناور وجود دارد شامل 10 درصد سپرده زمان امضای قرارداد، 20 تا 40 درصد هزینه سفر و در نهایت 50 تا 70 درصد هزینه تحویل می شود.
چرخه حیات اقتصادی یک فروند تانکر حمل سوخت 25 سال است البته طی سال های اخیر عمر آنها به 20 سال کاهش یافته است. لازم به ذکر است برخی شرکتهای تانکر با درنظرگرفتن سیاست های مربوط به استهلاک شناورها از آنها بین 18 تا 25 سال استفاده می کنند. بعنوان مثال، شرکت یوروناو ارزش شناورهای بالای 20 سال را صفر می داند.

 

هزینه های ساختاری
زمانی که یک مالک شناور خود را به مشتری اجاره می دهد اصلاحا به آن «Freight» می گویند. در واقع نرخ چاتر درآمد خالصی است که بین اجاره دهنده و مشتری در طول تمام سفر از بندر هنگام بارگیری تا زمان تخلیه در بندر مقصد توافق شده است. درآمد مذکور صرف هزینه سفر، هزینه عملیاتی و دیگر هزینه های مرتبط است. هزینه های ثابت نیز در بین شرکت های مختلف با توجه به قیمت فروش و منافع شرکا متفاوت است. اما به محض آنکه هزینه های مذکور پوشش داده شود باقی مانده درآمد تبدیل به سود می شود. درآمد شرکت ها از سوی شرکت های فعال در بازار بر حسب دلار و روزانه تعیین می شود که اصلاحا معادل چارتر زمانی (TCE) نام دارد. نرخ چارتر زمانی برای یک فروند تانکر VLCC روزانه بین 20 تا 35 هزار دلار ارزیابی می شود.

با توجه به هدف این گزارش، مسائل مربوط به مالیات به طور جزیی مورد بررسی قرار نمی گیرد. در نتیجه هر دلار اضافی که در میزان درآمد بدست می آید در دسته سود قرار می گیرد. یوروناو هزینه های عملیاتی خود را در گراف زیر به تصویر کشیده است.

 

مشتریان تانکر
حمل و نقل تانکر تجارتی است که مشتریان خاص و کلیدی خود را دارد که بخش تانکر جزو لاینفک زنجیره لجستیکی آنها به شمار می آید. شرکت های بزرگ نفتی شامل شرکت های ملی (Unipec، آرامکو و پتروبارز)، بین المللی (توتال، شل و Chevron)، مراکز تجاری موسوم به Trafigura و Glencore و پالایشگاه های بزرگ مشتریان اصلی بازار تانکر هستند. بازیگردان های اصلی نفت عموما برای گرفتن نفت یا تحویل آن از/به پالایشگاه ها و سپس مشتریان خود نیاز به شناور دارند. این نوع تجارت بستگی به جریان فیزیکی نفت دارد که پالایشگاه ها در خصوص نوع آن تصمیم می گیرند. مراکز تجاری گاها در میزان تجارت نفت خود فرصت های بی بدیلی را تجربه می کنند و بنابراین با شرایط غیرقابل پیش بینی بر مبنای زمان و مکانی که یک شناور به آن نیاز دارد، روبه رو هستند. بسیاری از طرفان معامله که فایناس قراردادها را بر عهده دارند در بخش تانکرهای حمل نفت خام غول پیکر، شرکت های چندملیتی هستند که اعتبار آنها بسیار بالاست. این مشتریان در واقع چارتر شناورها خوانده می شوند. زمانی که یک چارتر به منظور جابه جایی نفت از نقطه A به B به یک تانکر نیاز دارد، باید با یک کارگزار کشتی در ارتباط باشد که بتواند با تعدادی از مالکان شناورها ارتباط برقرار کند و بعنوان یک واسطه در تعیین قیمت گذاری و شرایط به منظور حمل بار نقش آفرینی کند. چارترها پس از آن می توانند مستقیم به مالک شناور مراجعه کنند.

 

نرخ حمل و نقل بر چه مبنایی تعیین می شود؟
جدول ذیل نحوه تعیین و نرخ گذاری حمل و نقل با تانکر را در بازار کشتیرانی نشان می دهد. تعدادی از شناورها مسئولیت جابه جایی بار را بر عهده دارند و کارگزار موظف است تا در سفرهای مختلف تعداد شناورهای ممکن و موجود در مسیر را برای حمل بار مشخص و معرفی کنند. در این میان، برخی مالکان خود به تنهایی وظایف چارترها را به منظور کاهش و حذف هزینه های لجستکی، قیمت بار و دیگر عوامل مربوطه بر دوش می کشند.

 

 

 به بیانی ساده تر، هر چه تعداد شناورهای بالفعل برای حمل بار بیشتر باشند، نرخ نهایی حمل و نقل باید فشار بیشتری را به لحاظ منطقی تجربه کند. اما، نکته حائز اهمیت آن است که تنها یک شناور در این فرآیند و برای انتقال بار انتخاب می شود که به موجب آن مالک بار ارزش شناور و پایداری آن را برای تجارت مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهد. مالکانی که در رقابت با یکدیگر هستند تا قیمت ها را به سطحی پایین تر از هزینه های ثابت کاهش دهند.

 

قیمت نفت- تاثیر آن بر تانکرها
همانند هر کالایی، هر چه میزان تقاضا بیشتر باشد، میزان تقاضا برای حمل و نقل آن نیز رشد می کند. نفت خام نیز در این میان از قاعده مذکور مستثنی نیست و افت شدید در قیمت نفت که بازار آن را مشاهده می کند از سه ماه پایانی سال 2014 میلادی تاکنون بنا به افزایش تقاضا در آمریکا و اروپا، رشد قابل توجهی را در کارنامه خود ثبت کرده است. با بهبود تقاضا برای تولیدات نفتی، پالایشگاه ها در سرتاسر جهان به نفت خام بیشتری نیاز دارند. این پالایشگاه ها به ندرت در نزدیکی منابع نفت خام واقع شده اند بنابراین تانکرهای حمل نفت بیشماری برای حمل آنها از حوزه های نفتی به پالایشگاه ها نیاز است. به طور کلی، هر چه قیمت نفت ارزان تر باشد، میزان تقاضا برای آن بیشتر می شود. اما این رابطه خطی نیست. از این منظر، قیمت نفت بیت 35 تا 70 دلار با توجه به میزان تقاضا و محرک های بازار متغیر است.قیمت بین 70 تا 80 دلار خنثی است و بالاتر از این نشان دهنده اوضاع خراب و نابسامان تقاضا در بازار است. اما آنچه بازار در سه ماه ابتدایی 2016 میلادی شاخد آن بود، قیمت بسیار پایین نفتی بود که بالعکس با میزان تقاضا هیچ ارتباط مثبتی نداشت و به ویژه برای تولید کنندگان نفت و کشورهای صادرکننده کاملا مخرب بود. در این میان، شناورهایی که نفت را به عنوان سوخت دریایی استفاده می کنند هزینه های گزافی را باید برای حمل بار متحمل شوند.

قیمت نفت در برابر رشد تقاضا

تقاضا برای نفت محرک بسیار ارزشمندی برای تقاضای تانکر حمل نفت خام است. هر چه نیاز جهان به نفت بیشتر باشد، میزان تقاضا برای جابه جایی نفت از تولید تا رسیدن به پالایشگاه افزایش می یابد.میزان تقاضای جهانی سالانه با میانگین رشد 1.1 میلیون بشکه در روز همراه می شود. از سال 2015 میلادی تاکنون این رشد همواره روبه بالا بوده و پیش بینی می شود که تا سال 2022 میلادی همچنان روند صعودی خود را ادامه دهد.
تفسیر رشد تقاضای نفت به میزان تقاضای حقیقی شناور علم دقیقی نیست چراکه عوامل بسیاری در نحوه تجارت نفت و ابزار حمل و نقل و جابه جایی آن دخیل هستند.یک محاسبه دقیق نشان می دهد رشد تقاضا به میزان یک میلیون بشکه در روز برابر است با جابه جایی 365 میلیون بشکه در سال. اگر تمام میزان اعلام شده از طریق دریا و با استفاده از شناورهای VLCC جابه جا شود میزام جابه جایی تا 182 میلیون بشکه در روز و طی مدت یک سال افزایش می یابد.
به طور میانگین با درنظرگرفتن تعداد سفرهایی که یک شناور VLCC طی یک سال انجام می دهد، می توان نتیجه گرفت که حجم بیشتر بار به 30 فروند شناور اضافه برای جابه جایی نیاز دارد تا بتواند پاسخگوی نیاز بازار باشد.

 

بازیگردان های اصلی بازار- منبع نفتی
هر تجارتی که حمل و نقل نفت در آن دخیل باشد خبر از اهمیت منبع نفت و وضعیت بازار موجود آن می دهد. منابع پویای نفتی طی دهه اخیر با تغییرات زیادی همراه شده است. فرآینده پر سرعت پردازشِ شیل اویل میزان تولید نفت جهان را موظف به پیش روی همسو با میزان تقاضا برای مدتی کوتاه کرده است. این حقیقت که دولت آمریکا اجازه صادرات نفت خام در دسامبر 2015 میلادی را صادر کرد، پیشرفت قابل توجهی در جریان تجاری جدید ایجاد کرد که به دنبال آن اخیرا 1.4 میلیون بشکه نفت در روز در مقایسه با صادرات صفر در دو سال گذشته جابه جا شده است. منبع نفت در اوپک و نیز روسیه که تصمیم به کاهش تولید نفت خام و از دسترس خارج کردن مسیرهای تجاری سنتیِ منتج از جریان حاکم در خاورمیانه و طی سه ماه نخست سال گذشته میلادی داشتند، پویا است.

 

بازیگردان های اصلی بازار- منبع شناور
کلیدی ترین بازیگردان بازارهای تانکر تامین کنندگان آن و آخرین مورد نوسان هستند. زمانی که بازار تعداد کمی شناور را در منابع خود جای داده است، نرخ چارتر یک شناور و نرخ حمل و نقل آن افزایش می یابد اما در صورت وجود شناورهای زیاد هر دو موارد ذکر شده کاهش را تجربه می کنند. مازاد و کمبود ظرفیت شناورها می تواند در سطح کلان با لحاظ کردن مجموع منابع شناورها که قادر است گرایش های بلند مدتی را در میزان نرخ حمل و نقل ایجاد کند، مورد بررسی و بازبینی قرار گیرد.
در یک گستره جهانی، منبع شناورها نقشی است که نشان می دهد چگونه شناورهای جدید تحویل مالکان داده شد و چه تعداد شناور از ناوگان خارج شده اند. تصویر منبع شناور می تواند با وان حمام مقایسه شود به گونه ای که جریان سفارش شناور جدید زمانی منعکس می شود که لیست سفارش ها در حال پر شدن است. اوراق شناورها نیز در این میان برای متعادل سازی مجدد ناوگان صورت می پذیرد و میزان آبی که در وان قرار می گیرد در واقع سایز ناوگان را نشان می دهد.

 

مسیرهای تجاری و بازار پویا
سایز مختلف شناورها بیانگر خدماتی است که در مسیرهای تجاری مختلف باید ارائه دهند. به این مسئله پرداخته شد که چگونه شناورهای کوچکتر محمولات نفتی را حمل می کنند  اما در بخش تانکر حمل نفت خام یک پراکندگی نیز به چشم می خورد که صرفه به مقیاس به خوبی بیانگر آن است. سایز یک فروند شناور VLCC برای مسیرهای تجاری بین المللی و طولانی می تواند به کارایی هرچه بیشتر آن بین بنادری که قادر به جای دادن شناورهای بزرگتر هستند، بیافزاید.  هر چه سایز شناور کوچکتر باشد، مسیرهای تجاری منطقه ای تر می شوند. اما، یک قابلیت ارتجاعی بین سایز شناورها زمانی که قیمت بهینه سازی شناور VLCC گران می شود وجود دارد و برای مشتری این موضوع حائز اهمیت است چراکه ترجیح می دهد از دو شناور سوئزماکس برای حمل همان میزان نفت استفاده کند.بنابراین، گاهی شاهد آن هستیم که سوئزماکس ها برای سفرهای بین المللی رفتی طولانی تر با یکدیگر به رقابت می پردازند.
نکته مهم دیگر در این بخش آن است که مسیرهای تجاری ایستا نیستند و تا حد بالایی به جریان های نفتی بستگی دارند. برای مثال، زمانی که شاهد صادرات نفت خام از آمریکا به مقصد خاور دور هستیم، بازار نیاز به تانکرهای حمل نفت خام را توسعه می دهد تا بار در آمریکا بارگیری شود.

 

قواعد دارایی ها و تجارت عملیاتی
صنعت تانکر بسیار قاعده مند است تا بتواند ضمانت خوبی برای این باشد که شناورها به اندازه کافی برای خدمه، بار و محیط زیست ایمن هستند. هر شناور تا سن 15 سالگی باید هر پنج سال یک بار به یارد خشک تعمیرات مراجعه کند. شناورها باید از سوی موسسات رده بندی گواهینامه های معتبر دریافت کنند که یک سازمان مستقل هستند و استاندارهای فنی را برای عملیات هر یک از شناورها تعیین می کنند. هر شناور یک چرخه پنج ساله بررسی دارد که شامل بررسی سالانه (12 ماه)، بررسی متوسط (30 ماه) و بررسی ویژه (60 ماه) می شود. اجرا و بررسی این برنامه می تواند دو هفته زمان ببرد که طی آن ضخامت فولاد و دیگر شاخص های مهم مورد ارزیابی قرار می گیرند. پس از گذشت 15 سال از فعالیت یک شناور، بررسی متوسط در یارد تعمیر خشک و هر 30 ماه یک بار انجام می شود تا شناور به سن 17.5 و 22.5 سال برسد. هزینه بررسی های مذکور همزمان با افزایش مدت فعالیت شناورها افزایش می یابد.
برخی از چارترها خطرات کلی مربوط به حمل نفت را با شناورهای قدیمی و بزرگی که عمر آنها از 15 سال می گذرد، درنظر می گیرند. اما بسیاری از تانکرهای حمل نفت می توانند تا 20 سالگی به خوبی فعالیت خود را ادامه دهند که در حال حاضر نیز سن میانگین شناورها 20 سال اعلام شده است.با نگاهی به تانکرها که از سال 2009 میلادی تاکنون اوراق شده اند، سن میانگین برای شناورهای VLCC و سوئزماکس تقریبا 20 سال ثبت شده است.

افزایش هزینه بررسی همزمان با افزایش سن تانکر

نوسانات فصلی و چرخه ای
تاریخ بازار تانکر نشان داده است که نرخ حمل و نقل بار با این دست شناورها در سه ماه نخست و سه ماه پایانی سال تقویمی در مقایسه با فصول دیگر بهتر است. با توجه به این نکته که 90 درصد جمعیت جهان در نیمکره شمالی مستقر شده اند و نفت بیشتری طی زمستان نیاز دارند، در این سه ماهه طبیعی است که نفت بیشتری مورد استفاده و مصرف قرار بگیرد. چارت ذیل نوسانات فصلی در تعیین نرخ میانگین VLCC از سال 1990 میلادی را نشان می دهد. اما عملکرد متضاد بین فصول مختلف طی سال های اخیر کمتر شده است و علت آن رشد تقاضا با مرکزیت آسیا می تواند باشد که در آن میزان تقاضای نفت کمتر تحت تاثیرات الگوهای مصرف قرار گرفته است.
حمل و نقل تانکر یک تجارت چرخه ای است که نرخ جابه جایی بار در آن از سوی عوامل متعددی تعیین می شود اما در حوزه شناورهای عرضه و تقاضا برای بلند مدت، تانکرها بازیگردان های اصلی صنعت هستند. تامین شناور یکی از عواملی است که از سوی صنعت کشتیرانی کنترل می شود و جریان های سرمایه ای و تزریق منابع مالی به این بخش بسیار در کارایی و عملکرد آن حائز اهمیت است.
چرخه بازار تانکر عموما با یک بازار مازاد ظرفیت آغاز می شود که در آن بسیاری از شناورها درآمد پایینی دارند و بنابراین جریان سرمایه به این بخش وارد نمی شود. این امر موجب می شود تا برخی مالکان شناورهای قدیمی خود را روانه یاردهای اوراق کنند تا به نفع اقتصاد گامی بردارند. همانطور که شناورها ناوگان را ترک می کنند، بازار به تعادل دوباره دست می یابد و مالکان شروع به کسب سود و درآمد می کنند و متعاقبا جریان سرمایه ای بیشتری در بازار حاکم می شود. این روال مالکان را برای آغاز ثبت سفارش های جدید تشویق می کند. به محض آنکه زمان تحویل شناورها آغاز می شود بار دیگر مازاد ظرفیت سایه سنگین خود را بر بازار می اندازد و کسب درآمد با چالشی جدید روبه رو می شود و دوباره به نقطه اول در چرخه بازار بازگردانده می شود. این چرخه عموما هر پنج تا 10 سال یک بار تکرار می شود.

بازار حمل و نقل در برابر ارزش قراردادهای VLCC